Welcome Guest ( Log In | Register )


 
Reply to this topicStart new topic
> Κτήρια της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας, Κλασική Περίοδο
Eua1
post 2 Jul 2011, 02:40 PM
Post #1


Lifetime commited
Group Icon

Group: Elite Members
Posts: 1981
Joined: 9-December 06
From: Σε δικο μου Σύμπαν
Member No.: 3623
Zodiac Sign: I'm a gemini!
Gender: I'm a f!





--------------------
Go to the top of the page
 
Bookmark this: Post to Del.icio.usPost to DiggPost to FacebookPost to GooglePost to SlashdotPost to StumbleUponPost to TechnoratiPost to YahooMyWeb
+Quote Post
Eua1
post 5 Jul 2011, 12:33 AM
Post #2


Lifetime commited
Group Icon

Group: Elite Members
Posts: 1981
Joined: 9-December 06
From: Σε δικο μου Σύμπαν
Member No.: 3623
Zodiac Sign: I'm a gemini!
Gender: I'm a f!



ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΣΤΟΑ

Θέση: Βορειοδυτική γωνία της Αγοράς, στο βορειοανατολικό άκρο του λόφου Αγοραίου Κολωνού.

Χρονολόγηση κατασκευής: Μετά το 480 π.Χ.
Περίοδοι χρήσης: Κλασική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Βασίλειος Στοά ήταν έδρα του άρχοντα βασιλέα, ο οποίος ήταν επιφορτισμένος με θρησκευτικά και δικαστικά καθήκοντα. Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Αγοράς, έξω από τα όρια του σημερινού αρχαιολογικού χώρου. Κατασκευάστηκε μάλλον μετά το 480 π.Χ. και παρέμεινε σε λειτουργία έως και τον 6ο αι. μ.Χ.

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Η Βασίλειος Στοά, που παλιότερα ταυτιζόταν λανθασμένα με τη Στοά του Ελευθερίου Διός, ανασκάφηκε τον Ιούνιο του 1970 για πρώτη φόρα, ενώ οι έρευνες ολοκληρώθηκαν στον περιβάλλοντα χώρο το 1973 και το 1982-1983. Το κτήριο όμως παραμένει αδημοσίευτο. Σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση, συγκριτικά με το βαθμό διατήρησης άλλων οικοδομημάτων της Αγοράς, λόγω του ότι καλύφθηκε από προστατευτική στρώση ιλύος, ήδη από την Αρχαιότητα. Από την πολύ μεγαλύτερη Στοά του Διός, με την οποία ταυτίζεται κάποτε στη νεότερη έρευνα αλλά και σε ορισμένα αρχαία λεξικά, χωριζόταν με ένα υπερβολικά στενό πέρασμα (1 μ.).
εσωτερικό Βασιλειου Αγοράς
Η στοά βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο της Αγοράς. Το δάπεδό της είναι 3,2 μ. χαμηλότερα από εκείνο της γειτονικής Στοάς του Ελευθερίου Διός και 5,82 μ. κάτω από το επίπεδο της οδού Αδριανού. Οι θεμελιώσεις της στοάς σώζονται σε άριστη κατάσταση, με εξαίρεση το νότιο άκρο της, που υπερκαλύφθηκε από το βόρειο αναλημματικό τοίχο του σκάμματος του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου. Το μήκος τους είναι 17,72 x 7,57 μ., ενώ το έδαφος της στοάς στο εσωτερικό έχει διαστάσεις 16,63 x 6,02 μ. Αποτελεί δηλαδή ένα από τα πιο μικρά κτήρια της Αγοράς. Ο στυλοβάτης και η μία βαθμίδα του στερεοβάτη σώζονται πλήρως. Έχουν κατασκευαστεί από σκληρό σκουρόχρωμο ασβεστόλιθο και ακουμπούν σε θεμελίωση από επαναχρησιμοποιημένους σπονδύλους κιόνων. Στο νότιο άκρο της πίσω πλευράς, η θεμελίωση του κτηρίου πιθανόν να βρισκόταν σε υψηλότερο σημείο απΆ ό,τι στην πρόσοψη και ενδεχομένως διαμορφωνόταν σε 2 ή 3 βαθμίδες. Σε αυτό το σημείο η θεμελίωση είναι με πολυγωνικό σύστημα και πιο προσεγμένη από τη θεμελίωση στο υπόλοιπο κτήριο.

Στην πρόσοψη είχε κιονοστοιχία 8 δωρικών κιόνων, με μετακιόνιο διάστημα 1,9205 μ., μεταξύ παραστάδων. Σώζονται τα ίχνη του πρώτου και του έβδομου κίονα από τα αριστερά. Η νότια παραστάδα ανακαλύφθηκε το 1973 σε ύψος 0,78 μ. κάτω από τον αναλημματικό τοίχο του σκάμματος του ηλεκτρικού. Αντιστοιχεί ακριβώς με τη βόρεια παραστάδα, καθώς και οι δύο έχουν πλάτος 0,59 μ. Από τη νοτιοανατολική γωνία του κτηρίου ξεκινά αναλημματικός τοίχος ακριβώς παράλληλος με τη νότια πλευρά της στοάς, που εκτείνεται έως 11 μ. προς τα ανατολικά, αποτελώντας το νότιο άκρο του αρχικού περίβολού της. Σε ορισμένα σημεία ο περίβολος αυτός σώζεται σε ύψος τριών δόμων, με τους ανώτερους να είναι τοποθετημένοι ελαφρώς πιο μέσα απΆ ό,τι οι κατώτεροί τους. Ανάλογος τοίχος βρέθηκε και στο βόρειο τμήμα της στοάς, αλλά καλύφθηκε όταν χτίστηκε, στα τέλη του 5ου αι. π.Χ., η βόρεια προσθήκη. Το ανατολικό άκρο του περίβολου πάντως δεν άφησε κανένα ίχνος. Θα πρέπει να είχε αφαιρεθεί όταν ολοκληρώθηκε στο σημείο εκείνο η κατασκευή του μεγάλου υπονόμου (γ΄ τέταρτο 5ου αι. π.Χ.).

Στο εσωτερικό, την κεντρική δοκό της στέγης στήριζαν αρχικά δύο κίονες, τοποθετημένοι στον άξονα του τρίτου και του έκτου εξωτερικού κίονα αντίστοιχα. Σώζονται οι βάσεις τους, σε υλικό από δεύτερη χρήση (του πρώτου από βάση και των άλλων τριών από ξαναδουλεμένα κιονόκρανα). Αργότερα (όχι μετά τα μέσα του 5ου αι. π.Χ.), υπήρχαν τέσσερις κίονες τοποθετημένοι σε ίσα διαστήματα (μεταξόνιο διάστημα: 3,2 μ. Οι δύο ακραίοι εσωτερικοί κίονες είναι τοποθετημένοι συμμετρικά με τους κίονες της εξωτερικής κιονοστοιχίας, το δεύτερο και τον έβδομο αντίστοιχα). Οι βάσεις και των τεσσάρων κιόνων σώζονται στη θέση τους και μάλιστα του ενός διατηρείται και το κατώτερο τμήμα του κορμού. Η εσωτερική κιονοστοιχία ήταν μάλλον δίτονη.

Έχουν βρεθεί δύο δωρικά κιονόκρανα σε ανώτερα επίπεδα, αλλά στον ίδιο χώρο, που προφανώς ανήκουν στο κτήριο. Το ένα (Α 485) βρέθηκε το 1935, 15 μ. νοτιοδυτικά του κτηρίου και πρέπει να ανήκει στην εξωτερική κιονοστοιχία. Έχει τις εξής διαστάσεις: πλάτος άβακα: 0,702 μ., ύψος άβακα: 0,118 μ., ύψος εχίνου: 0,121 μ., άνω διάμετρος κορμού: 0,368 μ. Το δεύτερο (Α 3846) βρέθηκε ακριβώς στα δυτικά της στοάς και μάλλον προέρχεται από την άνω σειρά της εσωτερικής κιονοστοιχίας. Έχει διαστάσεις: πλάτος άβακα: 0,4895 μ., ύψος άβακα: 0,106 μ. και ύψος εχίνου: 0,084 μ. Η άνω διάμετρος του κορμού είναι 0,239 μ.

Τόσο οι εσωτερικοί όσο και οι εξωτερικοί κίονες ήταν δωρικού ρυθμού. Οι διάμετροι είναι 0,58 μ. για τους εξωτερικούς και 0,42 μ. για τους εσωτερικούς κίονες. Οι κορμοί φέρουν 16 ραβδώσεις. Κιονόκρανα και κορμοί ήταν καλυμμένοι με επίχρισμα.

Από το θριγκό σώζεται ένα τρίγλυφο από πωρόλιθο (Α 3845) με θέση για την ένθεση μετόπης, πιθανόν από άλλο υλικό, προφανώς μάρμαρο. Με βάση το τρίγλυφο αυτό έχουν αποκατασταθεί οι διαστάσεις του θριγκού. Το πλάτος υπολογίζεται περίπου στα 0,382 μ., η απόσταση μεταξύ των κέντρων των γλυφών στα 0,129 μ., ενώ το σωζόμενο ύψος είναι 0,34 μ. Η σημαντικότατη ανακάλυψη το 1974 ενός τμήματος του θριγκού, ενσωματωμένου σε ένα βυζαντινό τοίχο 10 μ. ανατολικά της στοάς, συμπλήρωσε την εικόνα (Α 4536). Το ύψος της δωρικής ζωφόρου είναι 0,627 μ., το πλάτος 0,962 μ., αντίστοιχο με το πλάτος του βόρειου τοίχου της στοάς, και το πλάτος του τριγλύφου 0,382 μ.

Το δάπεδο του κτηρίου ήταν πάντοτε από πατημένο χώμα. Στη μακρά διάρκεια ζωής του κτηρίου το δάπεδο αφαιρέθηκε και ξαναστρώθηκε αρκετές φορές. Ο βόρειος τοίχος, που σώζεται σε ύψος 3 δόμων (1,2 μ. περίπου), χτίστηκε από επιμελώς γωνιασμένους κιτρινωπούς ασβεστόλιθους, χωρίς επίχρισμα, με βάση το ισόδομο σύστημα. Το ίδιο υλικό χρησιμοποιήθηκε επίσης για τους κίονες, τα κιονόκρανα και το θριγκό. Αντίθετα, ο πίσω τοίχος, τουλάχιστον στις κατώτερες στρώσεις που σώζονται, ήταν από ακανόνιστους λίθους σε πολυγωνική τοιχοδομία. Αρχικά δεν υπήρχαν εσωτερικά χωρίσματα σε δωμάτια.

Στο εσωτερικό των τοίχων, κατά μήκος των δύο πλευρικών και της δυτικής πλευράς, σώζεται η θεμελίωση από πωρόλιθο ενός χαμηλού εδράνου, συνολικού μήκους 28 μ. και πλάτους 0,79 μ. Στη βόρεια πλευρά σώζονται τα πώρινα στηρίγματα εδράνου που υποκατέστησε το αρχικό, στο β΄ μισό του 4ου αι. π.Χ. Επιπλέον, στο εσωτερικό του κτηρίου είναι ακόμη ορατές οι βάσεις για διάφορα έπιπλα. Επίσης, σε δεύτερη χρήση βρέθηκαν ενσωματωμένοι σε βάθρα ερμών δύο θρόνοι από πωρόλιθο, που πιθανόν ανήκαν στο κτήριο. Μαρμάρινοι θρόνοι, παρόμοιοι με τις προεδρίες του Θεάτρου του Διονύσου, χρονολογούνται σε αρκετά υστερότερη εποχή [2ος αι. π.Χ.]. Αν και θεωρείται ότι απευθύνονταν στον άρχοντα βασιλέα και τους παρέδρους τους, διατυπώνεται ως πιο λογική η υπόθεση ότι ήταν τοποθετημένοι στο εξωτερικό, παρά στο εσωτερικό της στοάς.

Η στέγαση γινόταν με πήλινα κεραμίδια. Σώζονται ορισμένοι καλυπτήρες (Α 3849-3851, Α 3872, Α 4021-4022), ακροκέραμα διακοσμημένα με ανθέμια, τόσο από την κορυφή όσο και από τις άκρες της στέγης (Α 3871, Α 3946-3947, Α 103), και κομμάτια από το καταιέτιο γείσο (Α 3848: ύψος 0.115 μ. Ωά και δέσμη διακοσμημένη με αλυσίδα από άνθος λωτού και ανθέμιο, ενώ από κάτω υπάρχει δέσμη με ίχνη από μαίανδρο. Στις γωνίες της σίμης έχουν αποδοθεί δύο αποσπασματικές λεοντοκεφαλές (Α 3813-3814). Αρκετά από τα κεραμίδια και τα ακροκέραμα του κτηρίου χρονολογούνται στα μέσα ή στο γ΄ τέταρτο του 5ου αι. π.Χ., περίοδος που φαίνεται ότι αντιστοιχεί με μεγάλης κλίμακας ανακαίνιση του οικοδομήματος. Στην κορυφή του κτηρίου, ο Παυσανίας περιγράφει δύο πήλινα συμπλέγματα, το Θησέα να ρίχνει το Σκίρωνα στη θάλασσα και την Ηώ να απάγει τον Κέφαλο.

Η χρονολόγηση της Βασιλείου Στοάς είναι προβληματική: τα υλικά δόμησης, τουλάχιστον ένα τμήμα τους, την τοποθετούν γύρω στο 550 π.Χ., αλλά η κεραμική που βρέθηκε στις θεμελιώσεις χρονολογείται μετά το 500 π.Χ., πιθανόν μετά το 480 π.Χ. Ενδέχεται λοιπόν το σύνολο του υλικού να ανήκε αρχικά σε άλλο κτήριο, που καταστράφηκε με την περσική εισβολή. Είναι άγνωστο αν το εν λόγω οικοδόμημα είναι ο πρόδρομος της Βασιλείου Στοάς στο ίδιο σημείο.

Στα τέλη του 5ου αι. π.Χ., υπήρξαν δύο διαδοχικές μετατροπές του σχεδίου της στοάς. Γύρω στο 410 π.Χ., προστέθηκε στα βόρεια μια προέκταση, ένα πτερό με τρεις κίονες στην πρόσοψη και έναν μόνο στις πλευρές. Περίπου μία δεκαετία αργότερα παρόμοια προέκταση έγινε στα νότια. Οι δύο πτέρυγες, αν και είναι συμμετρικά σχεδιασμένες, διαφέρουν αρκετά ως προς τη δόμησή τους. Στη βόρεια οι κίονες είναι λεπτοί, αρράβδωτοι, από πωρόλιθο και πατούν σε βάσεις (χωρίς στυλοβάτη), κατά τρόπο παρόμοιο με την εσωτερική κιονοστοιχία της κυρίως στοάς. Η διάμετρος των κιόνων είναι 0,33 μ. και οι μεταξύ τους αποστάσεις είναι άνισες. Από τον κεντρικό στο νότιο το μεταξόνιο είναι 2,267 μ., ενώ από τον κεντρικό στο βόρειο 2,163 μ. Τα υπόλοιπα σωζόμενα ερείπια στην πτέρυγα αυτή ανήκουν σε μεταγενέστερες περιόδους. Σημαντική θέση κατέχουν οι δύο θρόνοι που ακουμπούσαν στο βόρειο τοίχο της πτέρυγας, που, όπως και ο δεύτερος κίονας της πτέρυγας, πατούσαν πάνω στους λίθους του αρχικού βαθμιδωτού τοίχου του περίβολου.

Στη νότια προέκταση, η κιονοστοιχία πατά σε στυλοβάτη από πωρόλιθο, ο οποίος σώζεται στη βόρεια πλευρά. Ο ακριανός δόμος του στυλοβάτη έχει καμπυλωθεί, ώστε να ταιριάζει με το δεύτερο κίονα της εξωτερικής κιονοστοιχίας της στοάς. Ο στυλοβάτης αυτός είναι τοποθετημένος 0,58 μ. πάνω από το επίπεδο του στυλοβάτη της ανατολικής πλευράς της στοάς. Οι ανασκαφείς θεωρούν ότι οι κίονες της πτέρυγας αυτής ήταν ιωνικοί, με βάση διαμέτρου 0,50 μ. (ή κατώτερη διάμετρο, αν ήταν δωρικοί). Το μεταξόνιο διάστημα ήταν 1,587 μ. Σώζονται τα ίχνη από δύο κίονες στο στυλοβάτη της βόρειας πλευράς, καθώς και το ίχνος μιας μικρής παραστάδας αντίκρυ στο δεύτερο κίονα της ανατολικής πλευράς της στοάς. Στο δεύτερο μετακιόνιο διάστημα της αρχικής κιονοστοιχίας υπάρχει μια μεγάλη και λεπτή πλάκα από γκρίζο μάρμαρο, που χρησίμευε ως κατώφλι μεταξύ της στοάς και της πτέρυγας, σε ύψος 0,35 μ. από τον παλιό στυλοβάτη. Στο επίπεδο αυτό βρισκόταν το δάπεδο της νότιας πτέρυγας. Πάνω σε αυτό το κατώφλι βρίσκεται δεύτερο κατώφλι της Ύστερης Ρωμαϊκής περιόδου.

Η στέγαση των πτερύγων παραμένει άγνωστη. Οι ανασκαφείς πρότειναν δύο διαφορετικές εκδοχές: είτε μια χαμηλή δίρριχτη στέγη για καθεμιά από τις πτέρυγες είτε μια επίπεδη ή σχεδόν επίπεδη στέγη που δε θα κάλυπτε τα κιονόκρανα και τη δωρική ζωφόρο που βρίσκονταν από πίσω. Η δεύτερη λύση φαίνεται πιο πειστική.

Οι πτέρυγες θεωρείται ότι κατασκευάστηκαν για την αναγραφή των νόμων της πόλης και την έκθεσή τους σε δημόσια θέα, ώστε να μπορεί να τους συμβουλεύεται κάθε πολίτης. Μεταξύ των κιόνων της νότιας πτέρυγας έχουν σωθεί οι βάσεις για την τοποθέτηση μαρμάρινων στηλών, που καλύπτουν το μετακιόνιο διάστημα. Στη βόρεια πτέρυγα είχαν στηθεί μαρμάρινες στήλες, η μία δίπλα στην άλλη, πάνω σε μια κοινή βάση. Ευρήματα πιστοποιούν ότι οι στήλες περιέχουν αντίγραφα των νόμων της πόλης, ξεκινώντας από το 409/408 π.Χ.

Μπροστά ακριβώς από τη στοά, λίγο βορειότερα από το κέντρο του στυλοβάτη, υπάρχει ένα μεγάλο ακατέργαστο κομμάτι σκληρού ασβεστόλιθου (0,95 μ. x 2,95 μ. x 0,4 μ.). Ταυτίζεται πιθανότατα με τον περίφημο Λίθο, τον οποίο αναφέρουν οι πηγές ως σημείο όπου οι αξιωματούχοι της πόλης έδιναν όρκο, πατώντας πάνω στα κομμάτια από τα σφάγια που ήταν τοποθετημένα εκεί.

Χρήσεις και ταύτιση του κτηρίου

Η Βασίλειος Στοά ήταν η έδρα του άρχοντα βασιλέα, του κυριότερου θρησκευτικού αξιωματούχου της πόλης της Αθήνας, υπευθύνου για τα Ελευσίνια Μυστήρια και τα Λήναια, που όμως είχε και δικαστικά καθήκοντα, καθώς επίσης και των δύο παρέδρων του. Εκεί δίκαζε σε ορισμένες περιπτώσεις και ο ¶ρειος Πάγος, ενώ αναφέρεται και η παράθεση επίσημων γευμάτων στο ίδιο σημείο. Στη Βασίλειο Στοά παρουσιάστηκε και ο Σωκράτης ενώπιον του άρχοντα βασιλέα, για να απαντήσει στις κατηγορίες του Μελήτου εναντίον του. Στη στοά φυλάσσονταν τα αρχεία του άρχοντα βασιλέα, τα αντίγραφα νόμων του Δράκοντα και του Σόλωνα (σε ξύλινες δέλτους, τις κύρβεις).

Η ταύτιση του κτηρίου θεωρείται σίγουρη, καθώς, εκτός από τη γενικότερη συμφωνία με την περιγραφή του Παυσανία, επιβεβαιώνεται και επιγραφικά, χάρη στις αναθηματικές ερμές που αφιέρωσαν δύο άρχοντες βασιλείς της Κλασικής περιόδου. Συνολικά βρέθηκαν 19 ερμαϊκές στήλες στην περιοχή και στο χώρο της στοάς, η πιο πρόσφατη από τις οποίες χρονολογείται στον 3ο αι. μ.Χ.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Στο β΄ μισό του 4ου ή στις αρχές του 3ου αι. π.Χ., τοποθετήθηκε μπροστά ακριβώς από τη στοά, στο μετακιόνιο διάστημα μεταξύ πέμπτου και έκτου κίονα, μια βάση αποτελούμενη από 4 μεγάλους λίθους από κογχυλιάτη λίθο, που αποτελούν θεμελίωση βάθρου το οποίο στήριζε πιθανόν το μεγάλου μεγέθους άγαλμα γυναικείας μορφής του 330 π.Χ., που βρέθηκε ενσωματωμένο σε παρακείμενη βυζαντινή οικία. Σώζεται από το λαιμό έως τα γόνατα και το αρχικό ύψος είχε υπολογιστεί σε 3 μ. περίπου. Απεικονίζει γυναικεία μορφή που φορά χιτώνα και ταυτίζεται με κάποια προσωποποίηση (Θέμιδα ή Δημοκρατία).

Με τον καιρό, το επίπεδο του δρόμου που πέρναγε μπροστά από τη στοά ανέβηκε αρκετά. Η ανασκαφή απέδειξε εννέα διαδοχικά επίπεδα δαπέδου, με το συνολικό ύψος του χώρου να ανεβαίνει τον 5ο αι. π.Χ. περίπου 0,7 μ. Θεωρήθηκε λοιπόν αναγκαία η κατασκευή ενός χαμηλού αναλημματικού τοίχου, ώστε να δημιουργηθεί μια μικρή αυλή. Το αρχικό υψομετρικό επίπεδο του κτηρίου διατηρήθηκε. Στο βόρειο άκρο του τοίχου διαμορφώθηκε κλίμακα, ενώ τόσο η αυλή όσο και οι βαθμίδες της στοάς καλύφθηκαν με ερμαϊκές στήλες. Την εποχή που επισκέφθηκε την Αγορά ο Παυσανίας, υπήρχαν αγάλματα μπροστά από το μνημείο (ένας ρήτορας αναφέρει ότι το άγαλμα του Πινδάρου που ο Παυσανίας το τοποθετεί στην περιοχή του Ναού του ¶ρεως ήταν στημένο μπροστά στη Βασίλειο Στοά).

ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Την περίοδο της κατάληψης της Αθήνας από το Σύλλα (86 π.Χ.), το κτήριο καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό, όπως μαρτυρούν ίχνη φωτιάς στο βόρειο τοίχο της στοάς. Τότε το σύνολο του τοίχου, αφού επισκευάστηκε, καλύφθηκε με επίχρισμα. Το κτήριο καταστράφηκε το 267 μ.Χ., αλλά φαίνεται πως ξαναχτίστηκε. Τελικά η περιοχή εκείνη εγκαταλείφθηκε μάλλον στις αρχές του 6ου αι. μ.Χ.

εσωτερικο Βασιλειου Αγοράς


--------------------
Go to the top of the page
 
+Quote Post
Eua1
post 5 Jul 2011, 01:07 AM
Post #3


Lifetime commited
Group Icon

Group: Elite Members
Posts: 1981
Joined: 9-December 06
From: Σε δικο μου Σύμπαν
Member No.: 3623
Zodiac Sign: I'm a gemini!
Gender: I'm a f!



ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΠΑΤΡΩΟΥ

Θέση: Δυτική Οδός, δίπλα στη Στοά του Διός Ελευθερίου.



Χρονολόγηση κατασκευής:
γ΄ τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. Ο Τραυλός συνδέει τη δημιουργία του με την αρχή του Λυκούργου (338-326 π.Χ.)
Περίοδοι χρήσης: Ελληνιστική, Ρωμαϊκή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο μικρός ναός του Απόλλωνος Πατρώου οικοδομήθηκε στο γ΄ τέταρτο του 4ου αι. π.Χ., στη δυτική πλευρά της Αγοράς, δίπλα στη Στοά του Διός Ελευθερίου. Στέγαζε το λατρευτικό άγαλμα του Απόλλωνος Αλεξικάκου, έργο του Καλάμιδος, καθώς και άλλα φημισμένα γλυπτά.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Ιστορικό των ερευνών

Ο ναός ανασκάφηκε το 1895-1896 από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Το 1907, οι εργασίες συνεχίστηκαν στο νότιο τμήμα του από την Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, κατά τη διάρκεια των οποίων βρέθηκε το κολοσσιαίων διαστάσεων λατρευτικό άγαλμα. Η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών ανέσκαψε πλήρως το κτήριο και τον περιβάλλοντα χώρο την περίοδο 1931-1935. Τότε ταυτίστηκε ο ναός με βάση την περιγραφή του Παυσανία (1.3.4).

Περιγραφή των ερειπίων

Κάτω από το ναό του 4ου αι. π.Χ. σώζονται πενιχρά ερείπια που θεωρείται ότι ανήκουν σε ναό του ίδιου θεού. Το κτήριο αυτό είχε αψιδωτή απόληξη και με βάση την κεραμική που βρέθηκε χρονολογείται στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. Με το κτήριο αυτό έχει συνδεθεί ένας λάκκος χύτευσης, όπου βρέθηκαν θραύσματα μήτρας για την κατασκευή ενός κούρου διαστάσεων περίπου στο μισό του φυσικού (1,10 μ.). Ίσως να έστεκε πάνω σε ένα μικρό πώρινο βάθρο που βρέθηκε στο εσωτερικό του ναού.

Το κτήριο πρέπει να καταστράφηκε το 480/479 π.Χ. Ο ανασκαφέας ταύτισε το κτήριο με τον αρχαϊκό ναό του Απόλλωνος Πατρώου και τον κούρο που χυτεύθηκε εδώ με το λατρευτικό του άγαλμα.

Κατά την επόμενη φάση, από το 480 π.Χ. ως το γ´ τέταρτο του 4ου αι. π.Χ., στο χώρο πρέπει να υπήρχαν μόνο τα ερείπια του παλαιότερου ναού ή ενδεχομένως να είχε καθαριστεί ο χώρος και να ήταν κενός. Στο βράχο του Αγοραίου Κολωνού λόφου τοποθετήθηκαν εκείνη την περίοδο πώρινα έδρανα, προφανώς για την εξυπηρέτηση των θεατών που παρακολουθούσαν τα δρώμενα. Ο Thompson θεωρούσε ότι την περίοδο αυτή, ή τουλάχιστον σε κάποιο τμήμα της (μετά το 426 π.Χ.), υπήρχε επίσης, σε κάποιο σημείο του χώρου που μετέπειτα καταλαμβάνεται από το ναό, ένα υπαίθριο ιερό που στέγαζε το άγαλμα του Απόλλωνος Αλεξικάκου, έργο του Καλάμιδος.

Η άποψη για την ταύτιση του κτηρίου αυτού αμφισβητήθηκε πρόσφατα από τον Ch.W. Hedrick Jr, ο οποίος θεωρεί ότι το προδρομικό κτήριο δεν έχει σχέση με αυτό που το διαδέχτηκε ως προς τη χρήση. Αν δεχτούμε την άποψη αυτή, τότε το υποτιθέμενο υπαίθριο ιερό δεν είναι αναγκαίο.

Ο ναός του 4ου αι. π.Χ. αποκαλείται από τον Thompson ναός ΙΙΙ. Οι θεμελιώσεις σώζονται σχεδόν πλήρως. Υπάρχει μόνο μία σειρά ερυθρών κροκαλοπαγών λίθων, που σχηματίζουν την ευθυντηρία και τον τοιχοβάτη. Στο βορειότερο τμήμα, όπου το έδαφος χαμηλώνει, υπάρχει μια σειρά μεγάλων ακατέργαστων ασβεστόλιθων της Ακρόπολης. Ανάμεσά τους έχουν τοποθετηθεί μικρότερες πέτρες. Στον πρόναο, η θεμελίωση αποτελείται από μεγάλους κροκαλοπαγείς λίθους (1,35 × 0,65 × 0,40 μ.), οι οποίες στη βορειοανατολική γωνία φθάνουν τις 4 στρώσεις. Η ευθυντηρία του πρόναου σώζεται μόνο στο νότιο τμήμα. Αποτελείται από λίθους από σκληρό γκρίζο πειραϊκό ακτίτη, ακανόνιστου μεγέθους, ύψους 0,40 μ. και πλάτους από 0,665 ως 1,30 μ., που ενώνονται με συνδέσμους (σε σχήμα Τ, ενώ κάποιοι έχουν σχήμα άγκιστρου). Δε σώζονται παρά ελάχιστοι λίθοι σε δεύτερη χρήση από τις δύο κατώτερες βαθμίδες και από το στυλοβάτη του ναού, που ήταν από υμήττιο μάρμαρο. Η κατώτερη βαθμίδα υποχωρεί σε σχέση με την ευθυντηρία κατά 0,064 μ. στα πλάγια και κατά 0,058 μ. στην πρόσοψη. Η δεύτερη βαθμίδα, με ύψος 0,226 μ., ξεπερνούσε κατά μόλις 0,01 μ. το ύψος των λίθων της πρώτης.

Όταν χτίστηκε ο ναός ΙΙ (ναός του Δία Φρατρίου και της Αθηνάς Φρατρίας), οι άκρες των λίθων της θεμελίωσης του ναού ΙΙΙ που προεξείχαν κόπηκαν περίπου ως το ύψος της ευθυντηρίας.

Μεταξύ του περιβάλλοντος χώρου γύρω από το σηκό του ναού και του αντίστοιχου γύρω από το ναό του Διός Φρατρίου και της Αθηνάς Φρατρίας, υπάρχει υψομετρική διαφορά περίπου 1 μ. Ο χώρος μπροστά από τον πρόναο βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με αυτόν μπροστά από τον προαναφερθέντα ναό. Ο χώρος μεταξύ των δύο ναών καλύφθηκε με χώμα που συγκρατούσε ένα χαμηλό ανάλημμα από πωρόλιθο, χτισμένο μεταξύ του ναού του Απόλλωνα και του βόρειου τοίχου του ναού του Δία και της Αθηνάς.

Κάποιοι λίθοι από την ανωδομή σώζονται στη θέση τους, στα βόρεια της κύριας, ανατολικής εισόδου, και ανατολικά της βόρειας, βοηθητικής εισόδου. Έγινε χρήση τόσο ασβεστόλιθου από την Ακρόπολη όσο και του κρεμώδους ασβεστόλιθου του Καρά, ενώ στο εσωτερικό οι λίθοι ήταν σκεπασμένοι με επίχρισμα (stucco). Το πάχος του ανατολικού τοίχου ήταν 0,70 μ. Το κατώτερο τμήμα του όμως στα βόρεια της θύρας, και ενδεχομένως και στα νότια, είχε διπλάσιο πάχος, προφανώς διότι εκεί ήταν τοποθετημένα τα δύο αγάλματα του Απόλλωνα από τον Κάλαμη και το Λεωχάρη, που είδε ο Παυσανίας να στέκουν «προ του ναού». Ο Thompson ερμηνεύει τη φράση αυτή τοποθετώντας τα αγάλματα στον πρόναο.

Στο Μητρώο βρέθηκε ένα τμήμα από το κατώφλι της κύριας εισόδου, από υμήττιο μάρμαρο. Υπήρχε μία μικρή και μία μεγαλύτερη θύρα, αν κρίνει κανείς από τα ίχνη των δακτυλίων που σώζονται στο κατώφλι.

Περιγραφή του σχεδίου


Ο ναός (ναός ΙΙΙ) είναι ένα κτίσμα μικρών διαστάσεων, περίπου 10 × 16,5 μ. Είχε 4 ιωνικούς κίονες εν παραστάσι στην ανατολική πλευρά του, σύμφωνα με τον Thompson και τον Τραυλό. O διευθυντής των ανασκαφών Mc Camp Jr θεωρεί ότι υπήρχαν 6 κίονες κατά μήκος της πρόσοψης (πρόστυλος ναός), όπως είχε προτείνει ο Dörpfeld. Νεότερες έρευνες (Knell) επιβεβαίωσαν την άποψη του Dörpfeld. Μάλιστα, ο ναός έχει τις ίδιες ακριβώς διαστάσεις με την ανατολική πρόσταση του Ερεχθείου, το οποίο ήταν αναμφισβήτητα η πηγή έμπνευσης για το ναό του Απόλλωνα. Σύμφωνα με τον Thompson, ο ναός ήταν ιωνικός. Το μετακιόνιο διάστημα ήταν 1,914 μ., ενώ οι βάσεις των κιόνων είχαν πάχος 0,58 μ.

Στον πρόναο προστίθεται σηκός διαστάσεων 8,64 × 9,285 μ. στο εσωτερικό. Στο πίσω μέρος του σηκού διασώθηκαν ίχνη από τη βάση του αγάλματος του Απόλλωνα: πρόκειται για δύο μεγάλες πώρινες πλάκες, οι οποίες, μαζί με ακόμη δύο που έχουν χαθεί, στήριζαν τη βάση του λατρευτικού αγάλματος του Απόλλωνος Πατρώου. Το έδαφος είναι από πατημένο χώμα.

Οι τοίχοι του κτηρίου είχαν πάχος περίπου 0,70 μ. Τμήματά τους σώζονται στον ανατολικό τοίχο του σηκού, βορείως της εισόδου, σε ύψος 0,91 μ. Στο εσωτερικό του πρόναου, η θεμελίωση μαρτυρεί ότι εκατέρωθεν της θύρας υπήρχε εσωτερικό θρανίο, στο οποίο ήταν τοποθετημένα αγάλματα. Στο σημείο εκείνο το πάχος του τοίχου πρέπει να ήταν 1,39 μ.

Η θύρα πρέπει να είχε πλάτος 2,18 μ., αν υποθέσουμε ότι βρισκόταν στο κέντρο του ανατολικού τοίχου του σηκού. Το πραγματικό άνοιγμα όμως ήταν μόλις 1,74 μ.

Ο σηκός βρίσκεται σε ελαφρώς χαμηλότερο επίπεδο από το βόρειο δωμάτιο, το οποίο είναι σχεδόν τετράγωνο και έχει διαστάσεις στο εσωτερικό 4,40 μ. (Β-Ν) × 4,56 μ. (Α-Δ). Υπάρχει μια θύρα στο βόρειο τοίχο του σηκού, που αποτελεί τη μόνη είσοδο στο βόρειο δωμάτιο, το οποίο χρησίμευε σίγουρα ως αποθήκη ή θησαυροφυλάκιο του ναού. Η θύρα αυτή πρέπει να είχε άνοιγμα 1,24 μ.

Πρόκειται για κατασκευή που χρονολογείται ταυτόχρονα με το σηκό και τον πρόναο. Αυτό αποδεικνύεται από την πανομοιότυπη θεμελίωση σε σχέση με αυτή του βόρειου τμήματος του σηκού, με την οποία συναρμόζει.

Χρήση του κτηρίου

Η περιγραφή του κτηρίου από τον Παυσανία είναι σημαντική, καθώς υποδεικνύει τα έργα τέχνης που είχαν στηθεί εμπρός και μέσα στο ναό. Το άγαλμα της λατρείας ήταν του Ευφράνορος και ταυτίζεται με το μεγάλο μαρμάρινο ντυμένο ακέφαλο άγαλμα που φυλάσσεται στο Μουσείο της Αγοράς. Σήμερα σώζεται σε ύψος 2,54 μ. Ο θεός ήταν ενδεδυμένος και κρατούσε λύρα.

Μπροστά από το σηκό, ενδεχομένως στον πρόναο, όπως υποστηρίζει ο ανασκαφέας, είχαν στηθεί ένα άγαλμα του Απόλλωνα από το Λεωχάρη (α΄ μισό 4ου αι. π.Χ.) και το άγαλμα του Απόλλωνος Αλεξικάκου από τον Κάλαμη, μετά το λοιμό του 429-426 π.Χ., τον οποίο σταμάτησε ο θεός. Πατρώος αποκαλείται ο θεός, ως πατέρας του Ίωνα, γενάρχη των Ιώνων και των Αθηναίων.

Εσωτερικό ναού


--------------------
Go to the top of the page
 
+Quote Post
Eua1
post 7 Jul 2011, 01:28 PM
Post #4


Lifetime commited
Group Icon

Group: Elite Members
Posts: 1981
Joined: 9-December 06
From: Σε δικο μου Σύμπαν
Member No.: 3623
Zodiac Sign: I'm a gemini!
Gender: I'm a f!



ΝΕΟ ΒΟΥΛΕΥΤΗΡΙΟ

Θέση: Δίπλα στο Παλαιό Βουλευτήριο, στα δυτικά του, στη δυτική πλευρά της Αγοράς

Χρονολόγηση κατασκευής: ¶ρχισε πριν από το 412/411 π.Χ. και ολοκληρώθηκε λίγο μετά. Υποθετικά θεωρείται ότι χτίστηκε μεταξύ 415-406 π.Χ. (McCamp, Η Αγορά της Αθήνας, σελ. 116).
Περίοδοι χρήσης: Κλασική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το Νέο Βουλευτήριο οικοδομήθηκε στα δυτικά του Παλαιού Βουλευτηρίου, λίγο πριν από το 412/411 π.Χ. Αντικατέστησε το παλαιότερο κτήριο και έμεινε σε χρήση ως τη Ρωμαϊκή περίοδο. Μάλιστα, είναι από τα λίγα κτήρια της Αγοράς που επιδιορθώθηκε και τέθηκε εκ νέου σε λειτουργία μετά την επιδρομή των Ερούλων, το 267 μ.Χ.

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Ιστορικό των Ερευνών

Το κτήριο ανασκάφηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία το 1907-1908, αλλά η χρήση του δεν έγινε κατανοητή, καθώς επικρατούσε τότε η άποψη του Judeich ότι το βουλευτήριο βρισκόταν στη νότια πλευρά της Αγοράς. Η ανασκαφή ολοκληρώθηκε το 1934-1935 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών.

Περιγραφή των ερειπίων

Το κτήριο χτίστηκε ακριβώς στα δυτικά του Παλαιού Βουλευτηρίου, σε υψηλότερο επίπεδο. Για το λόγο αυτό σκάφτηκε ο βράχος, που σε εκείνο το σημείο είναι αρκετά μαλακός.

Ο περιβάλλων χώρος του κτηρίου καθαρίστηκε ώστε να είναι δυνατή η κυκλοφορία γύρω από τη δυτική και τη βόρεια πλευρά του, ενώ προς το νότο, ένας ευρύς χώρος αφέθηκε εν είδει προαυλίου, που εφάπτεται στον περίβολο της Θόλου. Δημιουργήθηκε μια κλίμακα που διατρέχει την ανατολική πλευρά της πλατείας του Βουλευτηρίου (σε απόσταση 10,50 μ. από το κτήριο), ώστε να διευκολύνει την κυκλοφορία μεταξύ του Βουλευτηρίου, της Θόλου και της πλατείας της Αγοράς. Σώζονται αρκετοί λίθοι θεμελίωσης των βαθμίδων της κλίμακας και τμήματα της ευθυντηρίας.

Οι θεμελιώσεις έχουν διαστάσεις 22,50 μ. (Β-Ν) × 17,50 μ. (Α-Δ). Τμήματα της θεμελίωσης έχουν σωθεί στα ανατολικά και στα δυτικά του κτηρίου. Στα ανατολικά, οι θεμελιώσεις αποτελούνται από ξαναδουλεμένους σκληρούς ερυθρούς πωρόλιθους στην κατώτερη στρώση και από μαλακούς ανοιχτόχρωμους πωρόλιθους στις ανώτερες στρώσεις.

Από την ανωδομή του κτηρίου έχουν σωθεί (όχι στην αρχική τους θέση, αλλά στα ανατολικά του κτηρίου), 10 προσεκτικά δουλεμένοι, σκληροί γκρίζοι πωρόλιθοι, που ενώνονταν με διπλούς συνδέσμους σε σχήμα Τ. Το ύψος τους είναι 0,565 μ. και το μήκος τους εναλλάξ 0,615 μ. και 1,35 μ., ενώ παρουσιάζουν και ίχνη αναθύρωσης.

Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν άλλα σαφώς αναγνωρισμένα τμήματα της ανωδομής του κτηρίου ούτε στο εσωτερικό ούτε στο εξωτερικό. Ένα τμήμα του εσωτερικού επιστυλίου, από πεντελικό μάρμαρο, βρέθηκε στη βορειοανατολική γωνία του ελληνιστικού Μητρώου, αλλά φαίνεται πως ανήκει μάλλον στη Θόλο, και όχι στο Νέο Βουλευτήριο, όπως αρχικά επισημάνθηκε.

Περιγραφή του σχεδίου


Πρόκειται για ένα ορθογώνιο κτήριο με τέσσερις αρράβδωτους κίονες να στηρίζουν εσωτερικά τη στέγη.

Οι διαστάσεις του κτηρίου στον τοιχοβάτη είναι 21,50 × 16,90 μ. στο εξωτερικό και 20,20 × 15,60 μ. στο εσωτερικό.

Το πάχος του κτηρίου, τουλάχιστον στο κάτω τμήμα των τοίχων, ήταν 1,50 μ. Σίγουρα υπήρχαν παράθυρα στο άνω τμήμα του οικοδομήματος.

Από τους κίονες στη δυτική πλευρά, το μόνο που έχει σωθεί είναι το ίχνος της θεμελίωσής τους στο βράχο. Από το βορειοανατολικό κίονα σώζεται ένας από τους λίθους της θεμελίωσης, από μαλακό πωρόλιθο. Από το νοτιοανατολικό κίονα σώζεται η θεμελίωση. Συνάγεται ότι η κατώτερη διάμετρός τους ήταν περίπου 0,624 μ. Σώζονται θραύσματα των τυμπάνων και των ιωνικών κιονοκράνων. Κατά μήκος των κιόνων της ανατολικής πλευράς έχει σωθεί ένα χαμηλό έδρανο, που προφανώς στήριζε κάποιον τοίχο από φθαρτά υλικά, του οποίου δε σώζεται κανένα ίχνος, ή που λειτουργούσε ως ανάλημμα για την αμφιθεατρική κατασκευή του εσωτερικού του βουλευτηρίου.

Στο εσωτερικό του έχει αποκατασταθεί το Νέο Βουλευτήριο. Αποτελούνταν μάλλον από ξύλινα έδρανα που εδράζουν σε ξύλινα στηρίγματα. Σε αυτή την περίπτωση, η διάταξή τους θα ήταν πολυγωνική ή ορθογώνια και πιθανόν να έβλεπαν προς νότο.

Ο τρόπος που διαμορφώνεται το δάπεδο ενισχύει την άποψη ότι στο εσωτερικό υπήρχε κάποιου είδους αμφιθέατρο: ο βράχος έχει σκαφτεί προσεκτικά ώστε να δημιουργείται μια ελαφρώς κατηφορική φορά της δυτικής, βόρειας και νότιας πλευράς προς το κέντρο της ανατολικής πλευράς, όπου θα σχηματιζόταν η «ορχήστρα» του αμφιθεάτρου.

Η ανατολική πλευρά του κτηρίου δημιουργούσε, σε σχέση με το αμφιθέατρο, ένα είδος παρόδου. ΓιΆ αυτό οι ανασκαφείς προτείνουν την τοποθέτηση των εισόδων του κτηρίου στα νοτιοανατολικά και στα βορειοδυτικά. Υπάρχει επίσης η εκδοχή ότι υπήρχε και τρίτη είσοδος, στο μέσον της ανατολικής πλευράς, αλλά δεν έχουμε καμία ένδειξη για αυτό. Στο σχέδιο που δημοσιεύει ο McCamp (σελ. 117, εικ. 67), αποκαθίσταται μνημειακή είσοδος με 4 κίονες στην ανατολική πλευρά του κτηρίου, στην ίδια ευθεία με τους 4 κεντρικούς κίονες του ελληνιστικού πρόπυλου.

Αργότερα, κατά την Ελληνιστική περίοδο, τα ικρία αντικαταστάθηκαν από λίθινα έδρανα, ημικυκλικής διάταξης, όπως προκύπτει από τις αντίστοιχου σχήματος μαρμάρινες πλάκες του δαπέδου που στήριζαν τα έδρανα, αλλά και από τα ίχνη των χαραγμάτων στο βράχο. Με βάση ένα έδρανο από υμήττιο μάρμαρο που βρέθηκε στο μεγάλο αγωγό της Αγοράς, αποκαταστάθηκε το ελληνιστικό αμφιθέατρο με βάση κύκλο ακτίνας 2,64 μ. Αποκαθίστανται 12 σειρές εδράνων, με μέσο πλάτος 0,62 μ., ενώ το πλάτος κάθε θέσης θα ήταν 0,50 μ. κατΆ ελάχιστον, έτσι ώστε να χωρούν ίσα ίσα οι 500 βουλευτές.

Οι πηγές αναφέρουν ότι στο κέντρο της ορχήστρας υπήρχε βωμός της Εστίας Βουλαίας. Ένα θραύσμα από μεγάλο βωμό από πεντελικό μάρμαρο που βρέθηκε στη νοτιοδυτική γωνία του Παλαιού Βουλευτηρίου ίσως ταυτίζεται με το βωμό αυτό. Έχει μήκος 0,855 μ., ενώ το ύψος του σώζεται στα 0,79 μ. Από άλλες πηγές μαθαίνουμε ότι στο εσωτερικό του Βουλευτηρίου υπήρχε ιερό του Διός Βουλαίου και της Αθηνάς Βουλαίας, όπου προσεύχονταν οι βουλευτές.

Όταν ο Παυσανίας επισκέφτηκε το Βουλευτήριο το 2ο αι. μ.Χ., είδε το ξόανο του Διός Βουλαίου και τα αγάλματα του Απόλλωνος Προστατηρίου και του Δήμου, από τους άγνωστους σε εμάς γλύπτες Πεισία και Λύσωνα αντίστοιχα. Αναφέρεται επίσης στους πίνακες των θεσμοθετών ένα έργο του Πρωτογένη από την Καύνο και άλλο του άγνωστου σε εμας Ολβιάδη με τη μορφή του Καλίππου (ήρωα του πολέμου εναντίον των Γαλατών το 279 π.Χ.). Θεωρείται ότι τα ζωγραφικά αυτά έργα, που ανήκουν στην Ελληνιστική περίοδο, κοσμούσαν την προέκταση του κτηρίου η οποία δημιουργήθηκε από την προσθήκη του πρόπυλου στα νότια.

Φιλολογικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι υπήρχε ένα είδος ξύλινου φράκτη (δρύφακτοι), που χώριζε το χώρο τον αφιερωμένο στις εργασίες της Βουλής από αυτόν στον οποίο παρευρίσκονταν οι επισκέπτες ή άλλα άτομα. Και στον περιβάλλοντα χώρο πρέπει να υπήρχε κάποιου είδους φράκτης ή σχοινί, που εμπόδιζε την πρόσβαση σε άσχετους.

Πρόπυλο στο Παλαιό Βουλευτήριο

Η πρόσβαση στο κτήριο έγινε περισσότερο μνημειακή κατά την Ελληνιστική περίοδο. Στη νοτιοανατολική γωνία του Παλαιού Βουλευτηρίου δημιουργήθηκε ιωνικό πρόπυλο, που ενώνεται με πολυγωνικό τοίχο προς τα δυτικά, κατά μήκος της νοτιοδυτικής γωνίας της θεμελίωσης αυτού του κτηρίου. Ο εν λόγω τοίχος ακολουθεί την πορεία του νότιου τοίχου του Παλαιού Βουλευτηρίου, δημιουργώντας ένα στενό πέρασμα οδηγώντας προς το Νέο Βουλευτήριο. Η κατασκευή του είχε ως στόχο αφενός να περιορίσει την πρόσβαση στο Νέο Βουλευτήριο, αφετέρου να ισορροπήσει την υψομετρική διαφορά μεταξύ του Παλαιού και του Νέου Βουλευτηρίου.

Από το πρόπυλο αυτό, που βάσει της κεραμικής και των νομισμάτων τα οποία βρέθηκαν στη θεμελίωσή του, ανήκει το νωρίτερο στις αρχές του 3ου αι. π.Χ., σώζονται αρκετά στοιχεία. Η θεμελίωση ήταν από μαλακό ανοιχτόχρωμο πωρόλιθο, συνδυασμένο με γεμίσματα από ασβεστόλιθο της Ακρόπολης. Η στρώση της ευθυντηρίας είχε ύψος 0,41 μ. Στη βορειοανατολική γωνία έχει βρεθεί ένας λίθος από την πρώτη βαθμίδα. Από την ανατολική θεμελίωση σώζονται τμήματα από δύο βαθμίδες.

Το πρόπυλο ήταν τετράστυλο πρόστυλο στην ανατολική πρόσοψη, ενώ στη δυτική δίστυλο εν παραστάσι.

Το πλάτος του πρόπυλου υπολογίζεται 8,5 μ. κατά μήκος της ανατολικής πλευράς, με λίθους ύψους 0,225 μ. από υμήττιο μάρμαρο στην ευθυντηρία. Είχε συνολικά δύο βαθμίδες. Οι κίονες, από πεντελικό μάρμαρο, είχαν κατώτερη διάμετρο 0,604 μ. και ανώτερη διάμετρο 0,464 μ. και ήταν ιωνικοί, όπως προκύπτει από θραύσματα των κιονοκράνων. Οι κίονες έφεραν 24 ραβδώσεις, ενώ σώζονται αρκετά μέλη από το επιστύλιο, την ιωνική ζωφόρο και το γείσο (με επίστεψη από ωά).

Το πρόπυλο του Νέου Βουλευτηρίου, το πρόπυλο του Παλαιού Βουλευτηρίου και ο πολυγωνικός τοίχος είναι σύγχρονα. Την ίδια περίοδο ανοίχτηκε και ένας λάκκος στη δυτική πλευρά της πλατείας του Νέου Βουλευτηρίου. Αργότερα, στο 2ο αι. π.Χ., χτίστηκε ένας νέος τοίχος στον περίβολο του Νέου Βουλευτηρίου, προκειμένου να περιορίσει περαιτέρω την οπτική και φυσική επαφή με το κτήριο.

Χρήσεις του κτηρίου

Από την αρχή, το κτήριο σχεδιάστηκε ως Βουλευτήριο, προφανώς επειδή κρίθηκε ότι το λεγόμενο Παλαιό Βουλευτήριο ήταν πλέον πολύ μικρό για να καλύπτει τις ανάγκες της πόλης. Μετά την πυρκαγιά του 412/411 π.Χ., που κατέστρεψε τη Θόλο και προκάλεσε ζημιές στο Παλαιό Βουλευτήριο, ανοικοδομήθηκε και αποτέλεσε καθΆ όλη τη διάρκεια της ζωής του το Βουλευτήριο της πόλης των Αθηνών. Μετά την καταστροφή του το 267 μ.Χ. ανοικοδομήθηκε, αλλά είναι άγνωστη η τελική του χρήση.

Ο περιβάλλων χώρος δεν ήταν ιδιαίτερα μνημειακός: μόνο δύο βάσεις μνημείων έχουν σωθεί. Το δάπεδο ήταν από πατημένο χώμα, ενώ φαίνεται πως η περιοχή, κρυμμένη όπως ήταν από τη Θόλο και το Παλαιό Βουλευτήριο, δεν ήταν ορατή από την πλατεία της Αγοράς. Προφανώς δεν ήταν πολύ δημοφιλής προορισμός των Αθηναίων, αν εξαιρέσει κανείς τους βουλευτές.
εσωτερικό Νέου Βουλευτηρίου

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Κατά την Ελληνιστική περίοδο χτίστηκε ένα μνημειώδες ιωνικό πρόπυλο. Οι θεμελιώσεις του ήταν από σκληρό γκρίζο πωρόλιθο, ενώ το δάπεδο ήταν από πατημένο χώμα. Με βάση τα ίχνη στις θεμελιώσεις, έχει αποκατασταθεί πρόπυλο με 8 ιωνικούς κίονες στη μακρά, νότια πλευρά, και βάθος 2 κιόνων στα δυτικά και στα ανατολικά. Οι κίονες, με κατώτερη διάμετρο 0,856 μ., ήταν από πεντελικό μάρμαρο. Η στέγη του πρόπυλου ακουμπούσε στο νότιο τοίχο, σε κάποιο χαμηλό σημείο ώστε να μην επηρεάζει τη χρήση των παραθύρων.


--------------------
Go to the top of the page
 
+Quote Post
Eua1
post 7 Jul 2011, 01:42 PM
Post #5


Lifetime commited
Group Icon

Group: Elite Members
Posts: 1981
Joined: 9-December 06
From: Σε δικο μου Σύμπαν
Member No.: 3623
Zodiac Sign: I'm a gemini!
Gender: I'm a f!



ΠΟΙΚΙΛΗ ΣΤΟΑ

Θέση: Στη βορειοδυτική πλευρά της Αγοράς, πλησίον της Παναθηναϊκής οδού και δίπλα στο Βωμό της Ουρανίας Αφροδίτης. Στο σημείο εκείνο χτίστηκε η ελληνιστική πύλη, που εφάπτεται της Στοάς.
Χρονολόγηση κατασκευής: 475-450 π.Χ.
Περίοδοι χρήσης: Κλασική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ


Η Ποικίλη Στοά ανασκάφηκε το 1981. Κατασκευάστηκε στο β΄ τέταρτο του 5ου αι. π.Χ. και θεωρείται αφιέρωμα του Πεισιάνακτος, γαμπρού του Κίμωνα. Αποτελεί ένα από τα φημισμένα κτήρια της Αγοράς, όπου υπήρχαν περίφημες πίνακες του Πολυγνώτου, του Μίκωνος και του Παναίνου, με θέματα από τη μυθολογία και την ιστορία της Αθήνας.

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Η Ποικίλη Στοά, ένα από τα σημαντικότερα και πλέον φημισμένα κτήρια της Αγοράς της Αθήνας, ταυτίστηκε από τους Αμερικανούς ανασκαφείς με το πολύ κατεστραμμένο και αποσπασματικό κτήριο που ανασκάφηκε το 1981. Μόνο ένα μέρος του έχει αποκαλυφθεί (το υπόλοιπο βρίσκεται κάτω από σπίτια) και δεν έχουν δημοσιευθεί παρά μερικές προκαταρκτικές ανασκαφικές εκθέσεις. Οι έρευνες συνεχίζονται ακόμη και σήμερα.

Η στοά χτίστηκε μεταξύ 475-450 π.Χ., με βάση τα κεραμικά ευρήματα από τις θεμελιώσεις της. Οι γραπτές πηγές μιλούν για τη Στοά του Πεισιάνακτος, από το όνομα του Αθηναίου που χρηματοδότησε την κατασκευή της και κατά μία εκδοχή ήταν γαμπρός του Κίμωνα. Από τον 4ο αι. π.Χ., ονομάστηκε Ποικίλη, από τις ζωγραφιές που κοσμούσαν τους τοίχους της και την κατέστησαν ένα από τα διασημότερα αθηναϊκά κτήρια.

Σώζεται σε καλή κατάσταση η κρηπίδα όπου πατούσε η στοά. Αποτελείται από εξαιρετικής εργασίας πωρόλιθους, που έχουν όλοι μήκος τριών αθηναϊκών ποδών (0,99 μ.). Παρατηρείται όμως μια κατασκευαστική ιδιομορφία: στα δυτικά υπάρχουν τέσσερις βαθμίδες, ενώ στα βόρεια και τα νότια μόνο τρεις, όπως είναι και ο κανόνας. Προφανώς αυτό οφείλεται στην υψομετρική διαφορά μεταξύ ανατολικής και δυτικής πλευράς του κτηρίου.

Το πλάτος του κτηρίου είναι 11,573 μ. στο επίπεδο του στυλοβάτη. Οι ανασκαφείς τη θεωρούν ένα κτίσμα με μια δωρική κιονοστοιχία εν παραστάσι στην πρόσοψη και μια ιωνική κιονοστοιχία στο εσωτερικό.

Μια παλαιότερη πρόταση της Meritt (1970) να ταυτίσει το κτήριο με τμήματα από πρώιμη κλασική δωρική ζωφόρο έχει σήμερα εγκαταλειφθεί. Η ανωδομή του κτηρίου προκύπτει από τα ευρήματα που ανασκάφηκαν ενσωματωμένα σε βυζαντινά κτήρια της περιοχής. Σημαντικότερα είναι τα τμήματα κορμών από δωρικούς κίονες, αρκετά αποσπασματικά τρίγλυφα και μικρά τμήματα από δωρικό γείσο. Ένα πλήρες τμήμα της δωρικής ζωφόρου (Α 4661) που βρέθηκε ακριβώς έξω από τη βορειοδυτική γωνία των θεμελιώσεων του κτηρίου είναι φτιαγμένο από τον ίδιο σκληρό πωρόλιθο όπως οι βαθμίδες στη δυτική άκρη του κρηπιδώματος και έχει τις ίδιες διαστάσεις τριών αθηναϊκών ποδών (0,999 μ.). Περιέχει ένα τρίγλυφο και το πίσω τμήμα όπου στερεωνόταν η μετόπη από μάρμαρο. Το συνολικό πάχος της ζωφόρου ήταν 0,718 μ. Τα τρίγλυφα είχαν πλάτος 0,384 μ. και οι μαρμάρινες μετόπες 0,615 μ. Το συνολικό ύψος ήταν 0,63 μ. Οι κίονες κάτω από τη ζωφόρο θα είχαν μεταξόνιο διάστημα 1,998 μ., που θα καλυπτόταν με ακριβώς δύο δόμους μήκους 0,999 μ. Για τη δυτική πλευρά του κτηρίου θα απαιτούνταν μια ζωφόρος αποτελούμενη από 12 τρίγλυφα και 11 μετόπες, συνολικού μήκους 11,373 μ. Για τις μακρές πλευρές του κτηρίου, το μήκος που πρέπει να ανασυσταθεί εξαρτάται από τον αριθμό των κιόνων που θα φανταστούμε στο εσωτερικό: αν ήταν 9, τότε το συνολικό μήκος του κτηρίου στο στυλοβάτη θα έφτανε 42,37 μ., ενώ αν ήταν 11, τότε το μήκος υπολογίζεται στα 50,362 μ. Το μεταξόνιο διάστημα στο εσωτερικό θα ήταν 3,999 μ.

Από την εσωτερική κιονοστοιχία σώζεται στη θέση της η βάση του δυτικότερου κίονα, που αποτελείται από δύο πώρινες πλάκες που σχηματίζουν σχεδόν τετράγωνο 1,1 x 1,3 μ. Αυτή θα πρέπει να βρισκόταν στον ίδιο άξονα, όπως είναι ο κανόνας σε δωρικές στοές της περιόδου, με το δεύτερο δωρικό κίονα της εξωτερικής κιονοστοιχίας. Από την εν λόγω κιονοστοιχία έχουν βρεθεί έξι τμήματα από αρράβδωτους ιωνικούς κίονες και τέσσερα από μαρμάρινα ιωνικά κιονόκρανα. Δύο από αυτά έχουν σωθεί σε αρκετά ικανοποιητικό βαθμό ώστε να ανασυσταθούν πλήρως οι διαστάσεις τους, καθώς και οι διαστάσεις των κορμών των κιόνων. Στο ανώτερο τμήμα, η διάμετρος του κίονα ήταν περίπου 0,496 μ. και στο κατώτερο τμήμα περίπου 0,6 μ. Η διάμετρος του άβακα υπολογίζεται στα 0,562 μ. και η απόσταση μεταξύ των ελίκων 0,558 μ.

Οι πλευρικοί τοίχοι δεν είχαν ανοίγματα, έτσι η μοναδική πρόσβαση στην πλατεία της Αγοράς και την Παναθηναϊκή οδό ήταν από τη νότια πλευρά του κτηρίου. Στο εσωτερικό, κατά μήκος του πίσω τοίχου, έχει σωθεί η θεμελίωση ενός πολύ χαμηλού εδράνου, φτιαγμένη από ακανόνιστους πωρόλιθους.

Εντύπωση προκαλεί η φροντισμένη, ισόδομη τοιχοποιία. Οι λιθόπλινθοι των βαθμίδων κόπηκαν όλες στο ίδιο μήκος και ενώθηκαν με συνδέσμους σε σχήμα Τ, ενώ κάθε δεύτερος αρμός συνέπιπτε ακριβώς με τον κατακόρυφο άξονα κάθε κίονα.

Πίσω από το βόρειο τοίχο υπάρχει ένα στενότατο πέρασμα 1,35 μ. από το επόμενο κτήριο. Στην πλευρά αυτή ούτε ο στερεοβάτης ούτε οι τοίχοι είναι τόσο φροντισμένοι.

Οι πίνακες ήταν έργα του Πολυγνώτου, του Μίκωνος και του Παναίνου, ενώ ο Παυσανίας περιγράφει εκτενώς τη μάχη της Οινόης, τη μάχη του Θησέα και των Αθηναίων εναντίον των Αμαζόνων που επιχείρησαν να εισβάλουν στην πόλη, τους Έλληνες στην άλωση της Τροίας, κατά τη διάρκεια της οποίας ο Αίας ο Λοκρός βίασε την Κασσάνδρα που είχε καταφύγει στο ναό της Αθηνάς, και το περιφημότερο έργο, τη μάχη του Μαραθώνα. Κατόπιν αναφέρεται στα αγάλματα που έστεκαν μπροστά στη στοά: του νομοθέτη Σόλωνα και του Σελεύκου Α΄. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του επισκόπου Συνεσίου, οι πίνακες αφαιρέθηκαν στα τέλη του 4ου αι. μ.Χ. Ο Παυσανίας είδε ακόμη ασπίδες, λάφυρα από τους πολέμους των Αθηναίων (από τους Σικυωνίους, από τους Σπαρτιάτες στη Σφακτηρία). Εκεί γινόταν η εγγραφή των μυημένων για τα Ελευσίνια Μυστήρια, ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις συνεδρίαζαν εκεί δικαστήρια, με σύνθεση ως και 501 δικαστών. Επίσης σύχναζαν εκεί πλανόδιοι, φιλόσοφοι και λοιποί αργόσχολοι. Διάσημος κάτοικος της στοάς ήταν ο Ζήνωνας, ιδρυτής της στωικής φιλοσοφίας.

Το επίπεδο γνώσης που έχουμε για το κτήριο δεν επιτρέπει να διακρίνουμε οικοδομικές φάσεις.

Ταύτιση

Πρόσφατα διατυπώθηκε από διάφορες πλευρές ότι η συγκεκριμένη Στοά δεν μπορεί να είναι η Ποικίλη Στοά. Η Di Cesare ισχυρίστηκε ότι η στοά που έφερε το όνομα Πεισιάνακτος θα πρέπει να αφιερώθηκε λίγο μετά τη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.), επομένως ο αναθέτης θα πρέπει να ήταν άλλος Πεισιάναξ και όχι ο γαμπρός του Κίμωνα. Αναπόφευκτα η αποδοχή της αναθεώρησης αυτής επιβάλλει να απορρίψουμε την ταύτιση του κτηρίου που μελετάμε εδώ με την Ποικίλη Στοά των ετών 490-480 π.Χ. Η υπόθεση αυτή όμως δε στηρίζεται πραγματικά στην ορθή ερμηνεία των πηγών. Στην πραγματικότητα, η μόνη ασφαλής χρονολογική ένδειξη που μας προσφέρει το κείμενο του Παυσανία είναι ότι η στοά χτίστηκε μετά το 490 π.Χ.


--------------------
Go to the top of the page
 
+Quote Post
Eua1
post 7 Jul 2011, 02:14 PM
Post #6


Lifetime commited
Group Icon

Group: Elite Members
Posts: 1981
Joined: 9-December 06
From: Σε δικο μου Σύμπαν
Member No.: 3623
Zodiac Sign: I'm a gemini!
Gender: I'm a f!



ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΔΙΟΣ ΦΡΑΤΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΦΡΑΤΡΙΑΣ

Θέση: Δυτική oδός, ακριβώς στα βόρεια του ναού του Απόλλωνος Πατρώου και νότια της Στοάς του Διός Ελευθερίου.

Χρονολόγηση Κατασκευής: Β΄ τέταρτο 4ου αι. π.Χ.
Περίοδοι χρήσης: Ελληνιστική, Ρωμαϊκή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο μικρός Ναός του Διός Φρατρίου και της Αθηνάς Φρατρίας χτίστηκε στο β΄ τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. Είναι ένα μικρό και άσημο κτήριο, το οποίο πάντως επιβιώνει έως και τη Ρωμαϊκή περίοδο.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Ο ναός ανασκάφηκε αρχικά από την Αρχαιολογική Εταιρεία στις αρχές του 20ού αιώνα. Η έρευνα ολοκληρώθηκε το 1934 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών. Περίπου 4,5 μ. ανατολικά από την αρχική πρόσοψη του κτηρίου και ακριβώς στον άξονά του βρέθηκε ο πωρόλιθος (1,21 x 0,81 x 0,41 μ.) στον οποίο ήταν προσαρμοσμένος ένας βωμός. Σήμερα έχει τοποθετηθεί εκεί ένας ενεπίγραφος βωμός που αναφέρει τις δύο θεότητες (Δία Φράτριο και Αθηνά Φρατρία) και βρέθηκε σε άλλο σημείο των ανασκαφών, μπροστά στη Στοά του Αττάλου. Ο συσχετισμός του βωμού με το ναό είναι αποφασιστικός για την ταύτιση του κτηρίου με το ναό του Διός Φρατρίου και της Αθηνάς Φρατρίας, αλλά δεν είναι, από αρχαιολογική άποψη, ασφαλής.

Περιγραφή των ερειπίων

Οι θεμελιώσεις του ναού είναι ακριβώς παράλληλες και απέχουν λιγότερο από 0,40 μ. από αυτές της νότιας πλευράς της Στοάς του Διός. Στα βόρεια, νότια και δυτικά, οι υποθεμελιώσεις αποτελούνται από μία μόνο στρώση ερυθρών κροκαλοπαγών λίθων (διαστάσεων 1,35 x 0,65 x 0,40 μ.), ενώ στα ανατολικά υπάρχουν δύο στρώσεις.

Η πρώτη βαθμίδα αποτελείται από σκληρούς γκρίζους πωρόλιθους με ποικίλες διαστάσεις (ύψος 0,318 μ., πλάτος 0,67-0,74 μ.). Η επόμενη βαθμίδα υποχωρεί κατά 0,23 μ. πλάτος στις δύο πλαϊνές και στην πίσω πλευρά και κατά 0,30 μ. στην πρόσοψη. Θεωρείται ότι υπήρχε και μια δεύτερη βαθμίδα ίδιων διαστάσεων.

Περιγραφή του σχεδίου

Πρόκειται για έναν απλό σηκό, διαστάσεων 5,20 μ. (Α-Δ) x 3,65 μ. (Β-Ν) στο εσωτερικό, με μία θύρα στην ανατολική πλευρά. Δε σώζεται τίποτα από την ανωδομή του ναού. Στο βάθος όμως διατηρούνται ίχνη του βάθρου των λατρευτικών αγαλμάτων από κροκαλοπαγείς πλάκες. Το δάπεδο ήταν από βότσαλα συνδεδεμένα με κονίαμα και κατά τόπους βαμμένα ερυθρά. Αργότερα, κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, τοποθετήθηκε ένα νέο δάπεδο, αποτελούμενο από ακανόνιστα κομμάτια μαρμάρου συνδεδεμένα με κονίαμα. Κάτω από τη νοτιοδυτική γωνία του κτηρίου βρέθηκε ένας βόθρος.

Το πρόπυλο προστέθηκε το 2ο αι. π.Χ., όταν στα ανατολικά του σηκού τοποθετήθηκαν θεμελιώσεις από ερυθρό κροκαλοπαγή λίθο και πωρόλιθους σε δεύτερη χρήση, που εκτείνονται 4 μ. μπροστά από την αρχική θεμελίωση του κτηρίου. Το βάθος του πρόπυλου είναι 4,80 μ. Ο στυλοβάτης του αντιστοιχεί περίπου σε ύψος με τη δεύτερη βαθμίδα του στερεοβάτη του σηκού, οπότε δε χρειάστηκε να ανυψωθεί το κατώφλι και το εσωτερικό του τελευταίου. Οι πλάγιοι τοίχοι του πρόπυλου ήταν στην ίδια ευθεία με τους τοίχους του σηκού. Το δάπεδο του πρόπυλου στρώθηκε με μαρμάρινες πλάκες, πιθανόν όχι νωρίτερα από τη Ρωμαϊκή περίοδο. Τέσσερις ή πέντε βαθμίδες αποτελούσαν την κλίμακα που συνέδεε το δάπεδο του πρόπυλου με το επίπεδο του εδάφους μπροστά στο μνημείο.

Τμήματα δωρικού επιστυλίου (κίονας και επιστύλιο από πεντελικό μάρμαρο, τμήμα γείσου και τρίγλυφο από γκρίζο σκληρό πωρόλιθο) σώζονται ενσωματωμένα σε υστερότερες κατασκευές και θεωρείται ότι προέρχονται από το πρόπυλο.


--------------------
Go to the top of the page
 
+Quote Post
Eua1
post 11 Jul 2011, 01:08 PM
Post #7


Lifetime commited
Group Icon

Group: Elite Members
Posts: 1981
Joined: 9-December 06
From: Σε δικο μου Σύμπαν
Member No.: 3623
Zodiac Sign: I'm a gemini!
Gender: I'm a f!



ΣΤΟΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΔΙΟΣ

Θέση: Στα βόρεια περίπου της δυτικής πλευράς της Αγοράς, δίπλα στους ναούς του Απόλλωνος Πατρώου και του Διός και της Αθηνάς Φρατρίων.

Χρονολόγηση Κατασκευής: Από τα αρχιτεκτονικά μέλη, την κεραμική που βρέθηκε στις θεμελιώσεις και τις τεχνικές κατασκευής χρονολογείται το 430-420 π.Χ.
Περίοδοι χρήσης: Κλασική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Στοά του Ελευθερίου Διός είναι το πρωιμότερο μνημειακό λατρευτικό κτήριο που οικοδομήθηκε στην Αγορά κατά την Κλασική περίοδο. Δέσποζε στην ανατολική πλευρά της και εκτός από τη θρησκευτική του χρήση ήταν και σημείο συνάντησης και ψυχαγωγίας των Αθηναίων. Πιθανόν να στέγαζε και κάποιους κρατικούς αξιωματούχους, όπως οι θεσμοθέτες.

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Ένα τμήμα του κτηρίου, στο βόρειο τμήμα του, αποκαλύφθηκε και ανασκάφηκε πρόχειρα το 1891, όταν χτίστηκε ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος Αθηνών-Πειραιώς. Είναι το πρώτο κτήριο που ήρθε στο φως από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών το 1931.

Περιγραφή των ερειπίων

Σώζονται αρκετά τμήματα του κτηρίου, ώστε να διαμορφωθεί πλήρης εικόνα του σχεδίου του. Το γενικό σχέδιο αποκαλύπτεται από τα ίχνη των εργασιών στο βράχο. Από τις θεμελιώσεις του κτηρίου σώζονται αρκετά τμήματα στη νότια πλευρά και στο πίσω τμήμα της Στοάς. Στο βόρειο άκρο ήταν αναγκαίο οι θεμελιώσεις να έχουν ύψος τεσσάρων ή πέντε στρώσεων, για να αντισταθμίσουν την υψομετρική διαφορά με το υπόλοιπο τμήμα που εδράζεται στην παρειά του λόφου του Αγοραίου Κολωνού. Στο δυτικό άκρο της νότιας πλευράς έχει σωθεί μία βαθμίδα από τις θεμελιώσεις και εικάζεται ότι υπήρχαν τρεις ακόμη. Οι θεμελιώσεις είναι από μαλακό κίτρινο πωρόλιθο, εκτός από τα σημεία εκείνα που είναι εκτεθειμένα, όπου χρησιμοποιήθηκε πιο ανθεκτικός σκληρός γκρίζος πωρόλιθος. Για τις ίδιες τις βαθμίδες είχαν χρησιμοποιηθεί εναλλάξ πεντελικό και υμήττιο μάρμαρο.

Σήμερα, η περιοχή της πλατείας έχει ισοπεδωθεί πλήρως, ώστε να αποτυπώνει την εικόνα του σχεδίου του αρχικού κτηρίου.


Περιγραφή του σχεδίου

Στη θέση του κτηρίου, κατά την Αρχαϊκή περίοδο, υπήρχε μικρό ιερό του Ελευθερίου Διός: η θεμελίωσή του έχει διαστάσεις 1,78 x 2 μ., με μονή σειρά μαλακών κιτρινωπών πωρόλιθων. Έχει βρεθεί και η θεμελίωση του βάθρου που έφερε το λατρευτικό άγαλμα του Διός. Η χρονολογία της χρήσης του κτηρίου και της καταστροφής του είναι άγνωστη. Πιθανολογείται ότι καταστράφηκε κατά τους Περσικούς πολέμους. Στη συνέχεια, η περιοχή ήταν έδρα εργαστηρίων κεραμικής και μεταλλοτεχνίας, τα οποία θα πρέπει να απομακρύνθηκαν λίγο πριν αρχίσουν οι εργασίες για την ανέγερση της στοάς.

Η Στοά του Ελευθερίου Διός είναι ένα κομψό δωρικό οικοδόμημα με δύο προεξέχουσες πτέρυγες, σε σχήμα Π. Εντελώς κατΆ εξαίρεση για κτήριο στην περιοχή της πλατείας της Αγοράς, η πρόσοψή του ήταν από πεντελικό μάρμαρο. Πατούσε σε στερεοβάτη με τρεις βαθμίδες.

Η εξωτερική κιονοστοιχία είχε 25 δωρικούς κίονες, ενώ υπήρχε διπλή εσωτερική κιονοστοιχία επτά αρράβδωτων ιωνικών κιόνων. Και οι δύο κιονοστοιχίες είχαν κίονες από πεντελικό μάρμαρο. Από την εξωτερική κιονοστοιχία έχουν βρεθεί ένα θραύσμα από τον κατώτερο σπόνδυλο, δύο πλήρεις κορυφαίοι σπόνδυλοι και μικρά τμήματα από τα κιονόκρανα, που επιτρέπουν την ανασύσταση των δωρικών κιόνων της εξωτερικής κιονοστοιχίας. Η κατώτερη διάμετρος ήταν 0,786 μ. και η ανώτερη 0,599 μ. Οι κίονες είχαν 24 ραβδώσεις. Από την εσωτερική ιωνική κιονοστοιχία σώζονται κάποια τμήματα από τον κορμό των κιόνων, που ήταν αρράβδωτοι. Η διακόσμηση του εχίνου του κιονόκρανου με ωά και ανθέμια ήταν εγχάρακτη και ζωγραφική. Η κατώτερη διάμετρος έφθανε τα 0,686 μ. και η ανώτερη τα 0,566 μ.

Το 1970 στη θεμελίωση ενός βυζαντινού κτηρίου στα βορειοανατολικά της Αγοράς βρέθηκε τμήμα του επιστυλίου και της δωρικής ζωφόρου της εξωτερικής κιονοστοιχίας με τρίγλυφα και μετόπες. Τα τρίγλυφα ήταν από αιγινήτικο πωρόλιθο και είχαν σχετικά μικρό βάρος. Οι μετόπες αποτελούνταν από διαφορετικό υλικό (πιθανότατα πεντελικό μάρμαρο). Η δωρική ζωφόρος είχε συνολικό ύψος 0,612 μ. και πάχος 0,789 μ. Το πλάτος των τριγλύφων υπολογίζεται στα 0,402 μ. και των μετοπών στα 0,604 μ. Τα κανονικά μετακιόνια διαστήματα, έτσι όπως έχουν αποκατασταθεί, είναι 2,012 μ. Στις γωνίες απαντούν μετόπες μικρότερου μεγέθους που συναντώνται χωρίς την παρεμβολή τριγλύφων. Θα πρέπει να αποκατασταθεί παρόμοιο ύψος και για το επιστύλιο, σύμφωνα με τους κανόνες της εποχής. Η ταινία και η regula ήταν σε ερυθρό χρώμα.

Σώζονται αρκετά τμήματα από το οριζόντιο και το καταιέτιο γείσο. Το οριζόντιο γείσο έφθανε μέχρι τη γωνία του κτηρίου, χωρίς να ενώνεται απόλυτα με το καταιέτιο γείσο. Μια μαρμάρινη σίμη επέστεφε το καταιέτιο γείσο στην περιοχή των αετωμάτων.

Η διάταξη των κιόνων στο κεντρικό τμήμα του κτηρίου έχει ερμηνευτεί ως εξής: στο κέντρο οι κίονες είχαν μεγαλύτερα μετακιόνια διαστήματα, που επέτρεπαν την προσθήκη ενός τρίτου τριγλύφου και μιας τρίτης μετόπης. Για λόγους λοιπόν στήριξης και ελάττωσης του βάρους που έπρεπε να δέχονται οι κεντρικοί κίονες, δε χρησιμοποιήθηκε μόνο μάρμαρο αλλά και ο αιγινήτικος πωρόλιθος. Οι εσωτερικοί κίονες αντιστοιχούν ακριβώς με τους εξωτερικούς. Από την εσωτερική κιονοστοιχία έχουν βρεθεί οι θεμελιώσεις όλων των κιόνων, πλην του εμπρόσθιου κίονα στη βόρεια πτέρυγα.

Στο εσωτερικό της στοάς έχουν βρεθεί ίχνη από μια συνεχή σειρά από μικρότερους λίθους σε σχέση με αυτούς που χρησιμοποιήθηκαν στους τοίχους, που προφανώς στήριζαν ένα χαμηλό έδρανο το οποίο διέτρεχε εσωτερικά τους τοίχους του κτηρίου. Το έδρανο αυτό σταματά πριν προσεγγίσει την πρόσοψη των πλευρών: επομένως, οι τοίχοι των πτερύγων διαμορφώνονταν σε παραστάδες και οι προσόψεις έπαιρναν την μορφή προστύλων.

Από τους τοίχους του αρχικού κτηρίου σώζονται ελάχιστα ίχνη. Τρεις από τους λίθους που χρησιμοποιήθηκαν στην τοιχοποιία βρέθηκαν στη θεμελίωση της προσθήκης που χτίστηκε κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο. Έχουν κατασκευαστεί από αιγινήτικο πωρόλιθο και είναι καλά δουλεμένοι μόνο στη μία πλευρά. Οι διαστάσεις τους είναι 1,023 x 0,702 x 0,351 μ.

Το δάπεδο ήταν από πατημένο χώμα και πηλό. Από τη στέγη έχουν βρεθεί πήλινες κορινθιακές κεραμίδες, που προφανώς συνδυάζονταν με ακροκέραμα στην κατώτερη στρώση τους. Το πλάτος των στρωτήρων (0,67 μ.), ήταν το 1/3 του κανονικού μετακιόνιου διαστήματος (2,012 μ.).

Χρήσεις του κτηρίου

Εκτός από τη θρησκευτική του χρήση, το κτήριο αποτελούσε επίσης σημείο συνάθροισης και ψυχαγωγίας των Αθηναίων. Εκεί συναντούσε ο Σωκράτης τους φίλους του, όπως αναφέρουν στα έργα τους ο Πλάτωνας και ο Ξενοφώντας. Έχει επίσης διατυπωθεί η άποψη ότι το κτήριο αποτελούσε την έδρα των θεσμοθετών, αρχόντων με αρμοδιότητες νομικές και δικαστικές. Εκεί πιθανόν να γευμάτιζαν και να συσκέπτονταν. Παλιότερα διατυπωνόταν η άποψη ότι το κτήριο ταυτιζόταν με τη Βασίλειο Στοά (άποψη που απηχεί π.χ. ο Boersma), η τελευταία όμως έχει πλέον βρεθεί και ανασκαφεί.

Βωμός του Διός

Μπροστά από τη Στοά, 25 μ. περίπου ανατολικά, επί του αρχαίου δρόμου που διατρέχει τη δυτική πλευρά της Αγοράς, βρέθηκε βωμός που προφανώς ανήκει στη λατρεία του Διός Ελευθερίου/Σωτήρος. Είχε διαστάσεις περίπου 3,65 μ. (Β-Ν) x 1,22 μ. (Α-Δ). Ο βωμός καλυπτόταν με ορθοστάτες που πιθανόν ήταν από πεντελικό μάρμαρο (όπως αποδεικνύουν τα απολεπισμένα θραύσματα που βρέθηκαν γύρω και προέρχονται από τις εργασίες κατασκευής). Ενδέχεται να βρισκόταν εκεί από τα Αρχαϊκά χρόνια, να επέζησε της εκτεταμένης περσικής καταστροφής της Αγοράς και να ήταν σε χρήση για αρκετούς αιώνες έως ότου, προφανώς την περίοδο που έγιναν εκτεταμένες εργασίες και στη στοά (ύστερος 1ος αι. π.Χ. - πρώιμος 1ος αι. μ.Χ.), αντικαταστάθηκε από ένα πιο μνημειακό οικοδόμημα. Με βάση τις θεμελιώσεις του, που είναι το μόνο στοιχείο που σώζεται, είχε διαστάσεις 13,25 μ. (Β-Ν) x 7,20 μ. (Α-Δ). Οι θεμελιώσεις αυτές αποτελούνται από μαλακούς λευκούς πωρόλιθους σε δεύτερη χρήση. Πιθανόν να υπήρχαν βαθμίδες στη δυτική πλευρά του μνημείου, όπως ήταν η συνήθεια στους βωμούς της εποχής.


Αγάλματα

Ο Παυσανίας, όταν επισκέφθηκε το κτήριο, αναφέρεται μόνο στα έργα τέχνης που είδε εκεί. Περιγράφει τις εικόνες των δώδεκα θεών και των Θησέα, Δήμου και Δημοκρατίας, που κοσμούσαν τους τοίχους της στοάς, καθώς και τη μάχη της Μαντίνειας, που είχε ζωγραφίσει ο Ευφράνωρ.

Μεταξύ των πτερύγων βρέθηκαν βάσεις από τέσσερα αγάλματα, τα οποία περιγράφει ο Παυσανίας: το άγαλμα του Κόνωνα και του γιου του Τιμοθέου, το άγαλμα του βασιλιά της Κύπρου Ευαγόρα (πρώιμος 4ος αι. π.Χ. και οι τρεις), το άγαλμα του Αδριανού και το άγαλμα του Ελευθερίου Διός. Το άγαλμα του τελευταίου τοποθετείται στην τρίτη βάση από τα βόρεια, που ήταν κυκλική με διάμετρο 4,20 μ. Η τέταρτη και νοτιότερη βάση είχε σχήμα εξέδρας. Πιθανόν το άγαλμα να ταυτίζεται με τον κορμό στρατιώτη από πεντελικό μάρμαρο που εντοπίστηκε στο νότιο τμήμα του μεγάλου αγωγού.


ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Ο Παυσανίας αναφέρει, σε δύο περιπτώσεις, την πρακτική να ανατίθενται στο ναό οι ασπίδες των ηρωικώς πεσόντων στη μάχη. Και τα δύο γεγονότα αφορούν επεισόδια των αρχών του 3ου αι. π.Χ. (μάχη κατά της μακεδονικής φρουράς της πόλης το 287/286 π.Χ. και πόλεμος των Γαλατών το 279 π.Χ. αντίστοιχα). Οι ασπίδες αυτές, που ενδεχομένως να διακοσμούσαν την πρόσοψη του κτηρίου, αφαιρέθηκαν από τους άντρες του Σύλλα το 86 π.Χ.

Βόρεια και νότια προσθήκη

Στο 2ο αι. π.Χ., προστέθηκε πίσω από το βόρειο τμήμα της στοάς ένα απλό ορθογώνιο κτίσμα, με ξεχωριστή είσοδο στο βορρά, που δεν επικοινωνούσε με τη στοά. Κατά την Πρώιμη Ρωμαϊκή περίοδο έγινε μία προσθήκη δύο δωματίων στη δυτική πλευρά, ελαφρώς βορειότερα σε σχέση με τον κεντρικό άξονα της στοάς. Για το χτίσιμό της έγιναν εκτεταμένες εργασίες καθαρισμού του βράχου. Το κτήριο είχε διαστάσεις 16,7 μ. (Β-Ν) x 15,30 μ. (Α-Δ) και χωρίζονταν εσωτερικά σε δύο δωμάτια ίσου μεγέθους, το καθένα με ένα πρόπυλο δίστυλο εν παραστάσι. Ένα στενό πέρασμα αφέθηκε μεταξύ της παλιάς στοάς και της προσθήκης. Πάντως, ένα τμήμα του βόρειου τοίχου της στοάς αφαιρέθηκε και αντικαταστάθηκε από πέντε κίονες. Στο νότιο δωμάτιο βρέθηκαν τα ίχνη μιας βάσης χάλκινου αγάλματος. Πρόκειται μάλλον για ναούς που στέγαζαν ενδεχομένως την αυτοκρατορική λατρεία του Αυγούστου και της θεάς Ρώμης.


ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Κατά την Πρώιμη Αυτοκρατορική περίοδο (ύστερος 1ος αι. π.Χ. - πρώιμος 1ος αι. μ.Χ.), το δάπεδο της στοάς στρώθηκε με μαρμάρινες πλάκες, οι οποίες όμως απομακρύνθηκαν κατά την Ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο (5ος αι. μ.Χ.), μετά την καταστροφή του κτηρίου.



--------------------
Go to the top of the page
 
+Quote Post
Eua1
post 11 Jul 2011, 01:44 PM
Post #8


Lifetime commited
Group Icon

Group: Elite Members
Posts: 1981
Joined: 9-December 06
From: Σε δικο μου Σύμπαν
Member No.: 3623
Zodiac Sign: I'm a gemini!
Gender: I'm a f!



ΘΟΛΟΣ Ή ΣΚΙΑΣ

Θέση: Δυτικό άκρο της νότιας πλευράς της Πλατείας της Αγοράς.

Χρονολόγηση κατασκευής: 470/460 π.Χ. Η χρονολογία δεν παραδίδεται από τις πηγές, αλλά προκύπτει από τη χρονολόγηση της πρωιμότερης κεραμικής που βρέθηκε εκεί και από τον τύπο της διακόσμησης των ακροκεράμων. Αν συνδεθεί με το έργο του Κίμωνα, πρέπει να χρονολογηθεί μεταξύ 466 και 461 π.Χ.
Περίοδοι χρήσης: Κλασική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Θόλος ή Σκιάς βρίσκεται στο δυτικό άκρο της νότιας πλευράς της Πλατείας της Αγοράς. Ανασκάφηκε το 1933 και το 1934, ενώ συμπληρωματικές έρευνες έγιναν το 1936 και 1937. Ταυτίστηκε γρήγορα με τη Θόλο που αναφέρει ο Παυσανίας στη νοτιοδυτική γωνιά της Αγοράς (1.5.1).

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Χρήση του κτηρίου

Το όνομα Σκιάς αποδίδεται στη Θόλο από μια σειρά λεξικογράφων (Αμμώνιος, στο λεξικό του Αρποκρατίωνα, βλ. λ. «Θόλος», Φώτιος και Σούδα, βλ. λ. «Σκιάς», Ησύχιος, βλ. λ. «Σκιάς», EtymologicumMagnum, βλ. λ. «Σκιάς») και από επιγραφές. Οφείλεται στο γεγονός ότι το κτήριο έμοιαζε με σκιάδιον, δηλαδή με ομπρέλα ή ψάθινο καπέλο για τον ήλιο. Από τις φιλολογικές μαρτυρίες (σχολιαστής στον Αριστοφάνη, Ειρήνη, στ. 1183) αναφέρεται ότι η Θόλος ονομαζόταν επίσης Πρυτανικόν και εκεί τοποθετούνταν τα αναθηματικά ανάγλυφα του 3ου και 2ου αι. π.Χ. προς τιμήν των μελών της Βουλής που ασκούσαν την πρυτανεία. Ενδεχομένως το όνομα Πρυτανικόν να κάλυπτε τόσο τη Θόλο όσο και το χώρο που περιέβαλλε το περιτείχισμα, όπου σημειώνονταν διάφορες δραστηριότητες. Από άλλες πηγές μαθαίνουμε ότι όλη η περιοχή, στην οποία εντασσόταν και η Θόλος, είχε το όνομα «Τα Αρχεία» (EtymologicumMagnum, βλ. λ. «Θόλος», Φώτιος, βλ. λ. «Θόλος»).

Η κύρια χρήση της Θόλου ήταν να στεγάζει τις δραστηριότητες των 50 πρυτάνεων, των βουλευτών δηλαδή της φυλής που ασκούσε την πρυτανεία κατά το 1/10 του έτους (35 ή 36 ημέρες). Η ύπαρξη της κουζίνας δείχνει ότι βασική λειτουργία ήταν η σίτιση των πρυτάνεων, η οποία γινόταν με έξοδα του κράτους. Οι πηγές υποδεικνύουν ότι το ένα τρίτο (16 ή 17) διανυκτέρευε εκεί, ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως στην περίπτωση των γεγονότων των Ερμοκοπιδών (415 π.Χ.), όλο το σώμα διανυκτέρευσε εκεί [Αριστοτέλης, Αθ. Πολ. 44.1, Ανδοκίδης, Περί των Ερμών, 45, βλ. και Phoenix 21 (1967), σελ. 79-84].

Για να χωρέσουν εκεί οι 50 βουλευτές, έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι τον τοίχο της Θόλου περιέτρεχε εσωτερικά χαμηλό θρανίο, στο οποίο κάθονταν οι πρυτάνεις. Μπροστά τους υποτίθεται ότι είχαν τοποθετηθεί τραπέζια. Σύμφωνα με άλλες απόψεις, υπήρχαν εκεί έξι ομάδες από κλίνες που περιέβαλλαν τους κίονες, καθώς και κλίνες διατεταγμένες κατά μήκος των τοίχων. Τέλος, για τις συνεδριάσεις της πρυτανεύουσας φυλής θα πρέπει να φανταστούμε μια διαφορετική διάταξη των συνέδρων σε επάλληλους κύκλους από καθίσματα να περιβάλλουν την κιονοστοιχία.

Λίγο βορειότερα έχουν ανασκαφεί μικρά δωμάτια, τα οποία ερμηνεύονται ως μαγειρείο και αποθήκη. Τα πήλινα σκεύη που έχουν βρεθεί είναι απλά μελαμβαφή αγγεία, με την υπογραφή ΔΕ (δημόσιον), ώστε να μην τα παίρνουν μαζί τους οι απερχόμενοι βουλευτές.

Πέρα από τις δραστηριότητες των πρυτάνεων, η Θόλος επίσης στέγαζε τους γραμματείς των πρυτάνεων, καθώς και άλλους αξιωματούχους (Δημοσθένης, 19, 249, 314, μαζί με τα αρχαία σχόλια). Ακόμη, εκεί στεγάζονταν τα επίσημα μέτρα και σταθμά της πόλης υπό την επίβλεψη των μετρονόμων. Οι μετρονόμοι παρέδιδαν δείγματα των επίσημων μέτρων και σταθμών σε τρεις δημόσιους δούλους στη Θόλο, τον Πειραιά και την Ελευσίνα. Επίσης, όπως όλα τα αρχεία της πόλης, η Θόλος ήταν κέντρο λατρειών, που ως επί το πλείστον σχετίζονταν με τη διοίκηση του κράτους. Από επιγραφές του 3ου και του 2ου αι. π.Χ. γνωρίζουμε τις θεότητες στις οποίες θυσίαζαν οι πρυτάνεις: Απόλλων Προστατήριος, ¶ρτεμις Βουλαία, ¶ρτεμις Φώσφορος και οι γυναικείες θεότητες που αποκαλούνται Φώσφοροι.

Κινητά ευρήματα

Στο χώρο της Θόλου και γύρω από αυτή έχουν βρεθεί αγγεία πόσης (κυρίως από το μαγειρείο), από τον 4ο αι. π.Χ. κ.ε. Μέτρα και σταθμά από πηλό, του 5ου και του 4ου αιώνα, έχουν βρεθεί στο χώρο αυτό αλλά και αλλού. Από τον περίβολο της Θόλου προέρχονται επίσης κάποια αγάλματα θεοτήτων που συνδέονται με τις λατρείες της Θόλου (Φώσφοροι), καθώς και αρκετά ψηφίσματα και αναθηματικές επιγραφές του 3ου και 2ου αι. π.Χ.

Ο Παυσανίας αναφέρει ότι είδε στο εσωτερικό της Θόλου, το 2ο αι. μ.Χ., ασημένια αγάλματα, τα οποία φυσικά δε διασώθηκαν.

Κατασκευή

Ως έτος κατασκευής της Θόλου θεωρείται το διάστημα μεταξύ 470 και 460 π.Χ. Η χρονολογία δεν παραδίδεται από πηγές: προκύπτει από τη χρονολόγηση της πρωιμότερης κεραμικής που βρέθηκε εκεί και από τον τύπο της διακόσμησης των ακροκεράμων. Αν συνδεθεί με το έργο του Κίμωνα, θα πρέπει να χρονολογηθεί μεταξύ 466 και 461 π.Χ.

Στη θέση της Θόλου προϋπήρχαν κατά τον 6ο αι. π.Χ. ένας αριθμός κτηρίων καθώς και τμήμα ενός νεκροταφείου, τα οποία καταστράφηκαν ολοσχερώς από τους Πέρσες το 480/479 π.Χ.
Κάτοψη της Θόλου. Το πάτωμα και το κιονοστήριχτο προσθώο αποτελούν μεταγενέστερες προσθήκες στο αρχικό σχέδιο.


Σωζόμενα ερείπια

Από τη Θόλο σώζονται στη θέση τους, στο κατώτερο τμήμα των τοίχων, 8 πλήρεις ή αποσπασματικοί λίθοι. Ένας ακόμη, που ανήκει στη δεύτερη σειρά λίθων, σώζεται στα δυτικά. Στις άλλες πλευρές ο τοίχος έχει γλιστρήσει προς τον πυθμένα της τάφρου θεμελίωσης. Διάφοροι λίθοι βρέθηκαν σε δεύτερη χρήση σε άλλα κτήρια.
Στο εσωτερικό της Θόλου εντοπίστηκαν οι θεμελιώσεις των 5 από τους 6 κίονες. Η έκτη είχε αφαιρεθεί κατά το Μεσαίωνα. Το κατώτερο κομμάτι του κίονα βρέθηκε στα βορειοανατολικά του κτηρίου.


Σχέδιο του κτηρίου

Πρόπλασμα της Θόλου, που δείχνει μία από τις πιθανές αποκαταστάσεις της οροφής με το οπαίο στη μέση και κεράμωση από ρομβοειδείς κεράμους
.

Στη δυτική πλευρά ο τοίχος πατά κατευθείαν στο βράχο, ενώ σε άλλα τμήματα, σε έδαφος που ανυψώθηκε με πρόσχωση από σπασμένο ασβεστόλιθο, ύψους περίπου 1,5 μ. Ο αρχιτέκτονας του κτηρίου ισοπέδωσε ένα σχετικά εκτεταμένο τμήμα του βράχου, κόβοντας το λόφο στα δυτικά και χρησιμοποίησε το υλικό αυτό για να ανυψώσει το έδαφος στα ανατολικά. Η άκρη του ισοπεδωμένου τμήματος εκτείνεται στα δυτικά έως και 3 μ. από την εξωτερική πλευρά του τοίχου της Θόλου. Στα νοτιοδυτικά το κόψιμο είχε ύψος μέχρι και 1,5 μ.

Το αρχικό σχέδιο είναι απλό: ένας συμπαγής εξωτερικός τοίχος που σχηματίζει κύλινδρο, χωρίς καμία διακόσμηση, μια θύρα στην ανατολική πλευρά, ίσως άλλη μία στη βόρεια και 6 εσωτερικοί κίονες, για να στηρίζουν τη στέγη. Η ακτίνα στο σημείο της εσωτερικής επιφάνειας των κατώτερων δόμων των τοίχων έχει υπολογιστεί στα 8,45 μ. Ο κύκλος ακολουθείται με μεγάλη ακρίβεια και οι σωζόμενοι λίθοι παρουσιάζουν ελάχιστη απόκλιση από τον αρχικό υπολογισμό. Η διάμετρος στο εξωτερικό του κτηρίου είναι 18,32 μ. (ύψος λίθων στην κατώτατη στρώση: 0,46 μ. στα δυτικά και 0,42 μ. στα νοτιοανατολικά· μήκος λίθων: 1,17-1,30 μ. στην εξωτερική τους όψη· το πάχος τους είναι περίπου 71 εκ.). Καθώς σώζεται σε λίθους της δεύτερης στρώσης σημείο για την τοποθέτηση συνδέσμου, εικάζεται ότι υπήρχε και τρίτη στρώση λίθων. Πιθανότατα το ανώτερο τμήμα της ανωδομής ήταν από ωμές πλίνθους. Το συνολικό ύψος όμως του κτηρίου μάς είναι άγνωστο.

Θύρα υπάρχει στην ανατολική πλευρά της Θόλου. Μία υποθετική θύρα στη βόρεια πλευρά προτάθηκε για να εξηγήσει την επικοινωνία του κυρίως κτηρίου με το μαγειρείο.

Το μαρμάρινο κυμάτιο που περιβάλλει τη Θόλο σε ύψος 1 μ. περίπου, είχε σκοπό, σύμφωνα με μία άποψη, να αποτελέσει τη βάση για τοιχογραφίες, οι οποίες πρέπει να καταστράφηκαν το 86 π.Χ. Πάντως ίχνη κατακόρυφης προσθήκης στο άνω τμήμα ενός από τους σωζόμενους λίθους έχει ερμηνευτεί ως απόδειξη ύπαρξης παραθύρων. Ανάλογο στοιχείο παρατηρείται και σε άλλα κτήρια της Αθήνας, όπως το Παλαιό Πρόπυλο της Αθήνας και η Πινακοθήκη των Προπυλαίων του Μνησικλή. Σώζονται δύο πλάκες από το κυμάτιο. Η μία έχει πλάτος 0,728 μ., ώστε μόλις να προεξέχει από τον τοίχο, και πάχος 11 εκ.

Οι βάσεις των κιόνων δε σχηματίζουν κύκλο ομόκεντρο με αυτόν του τοίχου, αλλά διατάσσονται ελλειψοειδώς τρεις προς την είσοδο και τρεις απέναντί της. Κάθε ομάδα σχηματίζει τόξο ενός κύκλου, το κέντρο του οποίου βρίσκεται στον άξονα Α-Δ του κύκλου του κτηρίου. Ο κεντρικός κίονας της ανατολικής ομάδας παρεκκλίνει κατά 13 εκ. προς δυσμάς από την υποτιθέμενη σωστή θέση του. Το μέγιστο μετακιόνιο διάστημα είναι 6,32 μ. Στο ανώτερο άκρο τους οι κίονες ενώνονταν μάλλον με μια σειρά δοκαριών που σχημάτιζαν μη κανονικό εξάγωνο στην κάτοψη. Σε μία από τις αναπαραστάσεις της Θόλου το πάχος του δοκαριού φθάνει τα 40 με 50 εκ., αλλά είναι εντελώς υποθετικό.

Οι εσωτερικοί κίονες πατούν σε μεγάλους λίθους πλευράς 1 μ. περίπου, από μαλακό γκρίζο πωρόλιθο, οι οποίοι με τη σειρά τους πατούν στο βράχο. Οι κίονες ήταν από σκληρό γκρίζο πωρόλιθο. Η κατώτερη διάμετρος ενός από τους κίονες (που δε σώζεται στη θέση του) είναι 0,60 μ. Σώζεται και τμήμα από κίονα από ψηλότερο σημείο, με διάμετρο 0,49 μ. Είναι αρράβδωτοι, ενδεχομένως ιωνικοί. Έμειναν στη θέση τους έως το 2ο αι. μ.Χ., όπως φανερώνει η σχέση τους με τα διάφορα δάπεδα.

Στο μέσο του κτηρίου υπάρχουν ίχνη μιας τετράπλευρης βάσης, από την οποία σώζεται μόνο το ίχνος της βόρειας πλευράς της. Οι διαστάσεις της πλευράς αυτής ήταν γύρω στα 1,08 μ. Η βάση βρισκόταν περίπου στο κέντρο του κτηρίου, αν αποκατασταθεί ως πλήρως τετράγωνη. Δεν ήταν όμως στην πραγματικότητα προσανατολισμένη με βάση το κτήριο. Η βάση πρέπει να έφερε κάποια ελαφρά κατασκευή, ενδεχομένως ένα βωμό. Πιθανός υποψήφιος είναι ο μαρμάρινος κυκλικός βωμός που βρέθηκε στα νοτιοδυτικά του κτηρίου και αποδόθηκε λανθασμένα στο Νέο Βουλευτήριο [Hesperia VI (1937), σελ. 151 κ.ε., εικ. 87: διάμετρος: 0,95 μ.]. Η διαφορά στον προσανατολισμό δείχνει ότι η βάση δεν ανήκει στην περίοδο οικοδόμησης της Θόλου. Ενδεχομένως να πρέπει να ενταχθεί στις εργασίες που γίνονται στη Θόλο στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. Ας σημειωθεί ότι οι φιλολογικές πηγές αναφέρουν θυσίες στο χώρο.

Η κύρια, και ίσως μοναδική, είσοδος στην αρχική μορφή του κτηρίου βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του άξονα Α-Δ. Στο σημείο εκείνο ο τοίχος δε σώζεται καλά, αλλά λόγω του ότι ο υπαίθριος χώρος με τον οποίο συνδέονται διάφορες δραστηριότητες βρίσκεται κυρίως μπροστά στην ανατολική πλευρά του, αλλά και επειδή δεν υπάρχει βεβαιωμένη θέση στα δυτικά, νότια ή βόρεια για την ύπαρξη κύριας εισόδου, οι ανασκαφείς δέχονται με βεβαιότητα τη λύση της ανατολικής πλευράς. Δεν είναι γνωστό πάντως το εύρος του ανοίγματος της πόρτας. Οι ανασκαφείς υποθέτουν ένα αρχικό άνοιγμα 2,3 μ. (βασισμένοι και στο μέγεθος 2,186 μ. της Θόλου των Δελφών, που είναι μικρότερων διαστάσεων).
Θραύσματα πήλινου γείσου και ακρωτήριον με ανθεμωτή απόληξη στην κορυφή από την Θόλο.


Στέγαση

Η στέγη είναι το πλέον προβληματικό στοιχείο στην αποκατάσταση του κτηρίου. Έχουμε στοιχεία μόνο από την πρώτη φάση, λόγω των πολλών ευρημάτων πήλινων κεραμιδιών που, εξαιτίας της διακόσμησης των ακροκεράμων, χρονολογούνται στο 470-460 π.Χ. περίπου (σύγκριση κυρίως με τα ακροκέραμα κτηρίων της Ακρόπολης, που είναι οψιμότερα). Οι κεραμίδες χρονολογούνται από την περίοδο της κατασκευής του κτηρίου, καθώς βρέθηκαν στο στρώμα καταστροφής του ύστερου 5ου αι. π.Χ. Πιθανόν η πρώτη καταστροφή της Θόλου να τοποθετείται στα χρόνια της αρχής των Tριάκοντα Τυράννων (404-403 π.Χ.).

Υπάρχουν τρία είδη κεραμιδιών. Στο επίπεδο του γείσου, πρώτη σειρά κάλυψης της στέγης, υπάρχουν δύο ειδών τρίγωνες κεραμίδες: καλυπτήρες, με τη βάση τους στραμμένη στο εξωτερικό του κτηρίου και διακόσμηση από ακροκέραμα, και στρωτήρες, με τη μύτη τους στραμμένη προς το εξωτερικό. Στις πρώτες η εξωτερική ακμή ενώνεται με το κυρίως τμήμα σε γωνία 61 μοιρών, ενώ το ακροκέραμο έχει σχεδιαστεί με μεγάλη ακρίβεια ώστε να βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με την ακμή. Επομένως, σε σχέση με τον οριζόντιο άξονα του κτηρίου, η στέγη σχηματίζει γωνία 29 μοιρών. Δεν υπάρχουν τρύπες για συνδέσμους, ίσως όμως να συνδέονταν οι κεραμίδες με λεπτό κονίαμα. Σώζονται αρκετά ακροκέραμα με διακόσμηση σε πορφυρό και μαύρο χρώμα.

Υπάρχουν επίσης οι ρομβοειδούς σχήματος κεραμίδες, που κάλυπταν την υπόλοιπη στέγη, από τις οποίες σώζονται τουλάχιστον 22 από την αρχική ανασκαφή και αρκετά θραύσματα από μεταγενέστερες έρευνες. Από 4 σώζονται και οι διαστάσεις: 0,637 × 1,27 μ., 0,5 × 1,25 μ., 0,64 × 1,25 μ., 0,635 × 1,26 μ. Αρχικά θεωρήθηκε ότι οι κεραμίδες έχουν σε μεγάλο βαθμό το ίδιο μέγεθος, ανεξάρτητα από τη στρώση, γεγονός που δείχνει ότι καλύπτουν ομοιόμορφα τη στέγη σε μια διάταξη που θυμίζει δίχτυ ή λέπια ψαριού. Η πλέξη θα γινόταν ως εξής: στο κατώτατο άκρο της στρώσης τίθεται ένας τριγωνικός στρωτήρας ανάμεσα σε δύο ρομβοειδείς κεραμίδες. Κάτι ανάλογο ισχύει και για την κορυφή της στρώσης, με ένα στρωτήρα ανάμεσα σε δύο ρομβοειδείς κεραμίδες.

Επειδή δεν υπάρχουν κεραμίδες μικρότερου μεγέθους ανάμεσα στα αρχικά ευρήματα, θεωρείται πως η κάλυψη δεν έφθανε έως την κορυφή της στέγης. Ενδεχομένως, σύμφωνα με την άποψη των πρώτων ανασκαφέων, να καλυπτόταν το ανώτερο τμήμα του κώνου από ορείχαλκο έως την κορυφή, όπως στο Φιλιππείο της Ολυμπίας. Στην περίπτωση αυτή, τα παράθυρα είναι απαραίτητα για το φωτισμό του κτηρίου. Οι υποστηρικτές του σχήματος αυτού θεωρούν ότι ένα τμήμα γλυπτού αποτελεί ίσως ακρωτήριο από την αρχική στέγη [βλ. R. Nichols, Hesperia 39 (1970), σελ. 117].

Η αναπαράσταση που προσφέρει ο Miller είναι τελείως διαφορετική και βασίζεται σε μεταγενέστερα ευρήματα από την αρχική ανασκαφική έρευνα. Αυτά αποτελούνται από ρομβοειδείς κεραμίδες σε διάφορα μεγέθη: στις αρχικές, όπου υπάρχει γωνία 57 μοιρών στην κορυφή και τη βάση και 151 στην πλάγια επιφάνεια του σημείου ένωσης, προστίθενται κεραμίδες με διαστάσεις 90 και 135 μοίρες, 47 και 155 μοίρες και 78 και 141 μοίρες. ¶ρα, αποδεικνύεται ότι στη Θόλο ακολουθείται η αρχή να μειώνεται το μέγεθος της κεραμίδας από στρώση σε στρώση και όχι ο αριθμός των κεραμίδων, όπως προϋποθέτει το προηγούμενο σχήμα.

Υποθέτει την ύπαρξη 16 σειρών με 60 κεραμίδες η καθεμία, τα οποία είχαν διαστάσεις διαφορετικές: όσο στενεύουν οι κεραμίδες και φθάνουμε στις ψηλότερες στρώσεις τόσο μακρύτερες γίνονται. Στην κατώτερη σειρά πρέπει να υπήρχαν κεραμίδες περίπου τετράγωνες, πλάτους 93 εκ., και με ελαφρώς κυρτωμένη την κάτω πλευρά, ακολουθώντας την περιφέρεια του κύκλου των τοίχων του κτηρίου. Στην ενδέκατη και τελευταία στρώση που προϋποθέτει η αναπαράσταση του Miller, η κεραμίδα θα είχε πλάτος 37 εκ. και μήκος 1,59 εκ. Πάνω από αυτή τη σειρά θα υπήρχε μία σειρά με μισές κεραμίδες, τρίγωνες στο σχήμα.

Όμως, έχουν βρεθεί κεραμίδες που να δικαιολογούν την ύπαρξη μόνο εννέα σειρών ανομοιόμορφων κεραμίδων, ενώ έχει υπολογιστεί ότι χρειάζονταν 16 στρώσεις. ¶ρα, υπήρχε οπαίο στο κέντρο της στέγης. Κάτι τέτοιο διευκολύνει τη διαφυγή του καπνού και των οσμών από τις θυσίες και τα γεύματα, αλλά εξηγεί επίσης και το εκτεταμένο σύστημα αγωγών ομβρίων υδάτων που βρέθηκε στο εσωτερικό της Θόλου. Στην περίπτωση αυτή η αναπαράσταση του κτηρίου δεν περιλαμβάνει παράθυρα, παρά μόνο την κεντρική θύρα.

Οι φιλολογικές μαρτυρίες είναι συγκεχυμένες: κάποιες πηγές αναφέρουν καθαρά τη μυτερή στέγη (π.χ. Ησύχιος, βλ. λ. «Θόλος»), ενώ άλλες υποδηλώνουν ότι η στέγη ήταν κωνική.

Το μαγειρείο

Στο μαγειρείο αναγνωρίζονται τέσσερις φάσεις, από τις οποίες εξετάζονται εδώ μόνο οι τρεις. Αρχικά (φάση Ι) ήταν ένα μικρό τετράπλευρο κτήριο, εφαπτόμενο στη δυτική πλευρά της Θόλου, χτισμένο την ίδια περίοδο με αυτή. Οι διαστάσεις του ήταν 4,25 × 5,15 μ. και είχε μια είσοδο στη βόρεια πλευρά, πλάτους μόλις 1,10 μ. Σε σχέση με τη Θόλο, το έδαφος από πατημένο χώμα του μαγειρείου βρισκόταν 0,60 μ. χαμηλότερα. Η στέγαση εξασφαλιζόταν από κεραμίδες ίδιου περίπου τύπου με αυτές της Θόλου: υπάρχει μικρή διαφοροποίηση στη διακόσμηση (διαφορετική εναλλαγή πορφυρού και μαύρου στον πλοχμό, μόνο μία πορφυρή ταινία στο άνω τμήμα των κεραμίδων). Το κτήριο αυτό καταστράφηκε στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. μαζί με τη Θόλο. Ξαναχτίστηκε σε διαφορετικό σχέδιο περίπου μισό αιώνα αργότερα (φάση ΙΙ).

Η θεμελίωση πατά σε πρωιμότερο τοίχο, η συνέχεια του οποίου χρησίμευε ως βόρειο όριο του περίβολου της Θόλου. Ήταν από λίθους από ασβεστόλιθο της Ακρόπολης, εκ των οποίων σώζεται μία μόνο σειρά. Από το βόρειο τοίχο διατηρείται μόνο η κάτω σειρά της θεμελίωσης από ακατέργαστους ασβεστόλιθους της Ακρόπολης. Ο δυτικός τοίχος σώζεται ελάχιστα, καθώς υπέστη καταστροφές από μεσαιωνικές κατασκευές στη θέση αυτή. Η βορειοδυτική γωνία και ο ανατολικός τοίχος κατέρρευσαν κατά τη δημιουργία υστερότερων κτηρίων.

Ο περίβολος

Στην πρώτη φάση της Θόλου (470-465 π.Χ.) ο περίβολος ξεκινά από τη νοτιοδυτική πλευρά της Θόλου με κατεύθυνση ΝΔ, αλλά αμέσως κάμπτεται προς τα ΒΔ. Στη γωνία του ανατολικού τοίχου ανοιγόταν η είσοδος στον περίβολο. Ο βόρειος τοίχος, που σχηματίζει αμβλεία γωνία με τον ανατολικό, ήταν εφαπτόμενος στο νότιο τοίχο του μαγειρείου. Πιθανολογείται μία ακόμη είσοδος στον περίβολο, κάτω ακριβώς από το μαγειρείο. Οι τοίχοι στα Α, Β και ΝΑ αποτελούνται από αργούς λίθους και συνεχίζουν την πορεία των τοίχων των κτηρίων, οι οποίοι προϋπήρχαν της Θόλου στη θέση εκείνη. Γενικά υπάρχει μεγάλη ποικιλία στα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του περίβολου. Δυτικά του μαγειρείου μάλλον δεν υπήρχε τοίχος του περίβολου ή τουλάχιστον δεν είναι τίποτε γνωστό γιΆ αυτόν.

Στη νοτιοανατολική γωνία, όπου η κατασκευή είναι της ίδιας περιόδου με τη Θόλο, σώζεται ο περίβολος σε ύψος 0,76 μ. για ένα διάστημα 2 μ. περίπου. Εδώ χρησιμοποιήθηκαν αργοί ασβεστόλιθοι της Ακρόπολης και μαλακοί πωρόλιθοι, σε πολυγωνικό σύστημα τοιχοποιίας, με συνδετικό κονίαμα πιο καθαρό καστανό πηλό. Στη συνέχειά του ο νοτιοανατολικός τοίχος πατά σε μια κρηπίδα με λίθους από μαλακό γκρίζο πωρόλιθο. Έπειτα, και για 1,50 μ. περίπου, ο τοίχος σώζεται σε ύψος 0,90 μ. και 0,50 μ. πάχος. Στο νότιο τοίχο το έδαφος στην εσωτερική παρειά είναι ελαφρώς υπερυψωμένο σε σχέση με την εξωτερική παρειά. Σταδιακά, το έδαφος στο εσωτερικό κατηφορίζει έως το επίπεδο της Θόλου. Συγχρόνως με την κατασκευή του Νέου Βουλευτηρίου, τον ύστερο 5ο αι. π.Χ., ο βόρειος τοίχος μετατοπίζεται κατά 5 μ. και στρέφεται προς τη Θόλο, δυτικά, ώστε να συμπεριλάβει το μαγειρείο. Ο τοίχος αυτός είναι σε χρήση έως τις αρχές του 3ου αι. π.Χ.

Μνημεία εντός του περιβόλου

Στο νοτιοανατολικό τμήμα του πρόπυλου, που εφάπτεται στον αρχικό περίβολο, υπάρχει μια βάση από γκρίζο πωρόλιθο. Το άνω τμήμα διαμορφώνεται ως τετράγωνο με πλευρά 1,7 μ. Θεωρείται σύγχρονη με την κατασκευή της Θόλου.

Εφαπτόμενη σχεδόν με τη νοτιοδυτική γωνία της βάσης αυτής υπάρχει τετράπλευρη θεμελίωση 1,10 × 1,40 μ., που στηρίζει ένα πώρινο ογκόλιθο.

Μνημεία εντός του περιβόλου

Ανατολικά του βόρειου τμήματος του πρόπυλου της Θόλου υπάρχουν δύο τετράπλευρα μνημεία ίδιων διαστάσεων της Ελληνιστικής περιόδου. Ανατολικά στην πρώιμη πλατεία συναντάται ακόμη ένα τετράπλευρο μνημείο, με διαστάσεις 1,20 × 2,00 μ.


ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Σχέδιο του κτηρίου

Η Θόλος της Ελληνιστικής περιόδου είναι σε μεγάλο βαθμό το οικοδόμημα που προέκυψε στο τέλος του 5ου αι. π.Χ., με άγνωστη στέγαση, πιθανόν χάλκινη, και με την προσθήκη του μαγειρείου της φάσης ΙΙΙ.

Το μαγειρείο

Η φάση ΙΙΙ χρονολογείται από την Πρώιμη Ελληνιστική περίοδο (πρώιμος 3ος αι. π.Χ.). Ο νότιος τοίχος τώρα ταυτίζεται (όπως και στη φάση ΙΙ) με τον κυκλικό εξωτερικό τοίχο της Θόλου. Ο δυτικός τοίχος, μήκους 5,15 μ., ξαναχτίζεται και εκεί ανοίγεται η πόρτα. Ένας μόνο λίθος έχει βρεθεί στη θέση του. Ο ανατολικός τοίχος ακολουθεί σε γενικές γραμμές τη χάραξη του αντίστοιχου τοίχου της φάσης ΙΙ και έχει συνολικό μήκος 12,30 μ. Ο βόρειος τοίχος έχει συνολικό μήκος 12,60 μ. Μεταξύ της πόρτας και του νέου δυτικού τοίχου σχηματίζεται ένα δωμάτιο που πιθανόν να παρέμενε υπαίθριο. Σε αυτό το δωμάτιο κατέληγε πλέον η υποθετική βόρεια είσοδος της Θόλου. Η κατασκευή των τοίχων είναι από πολυγωνική τοιχοποιία, από μεγάλους ασβεστόλιθους της Ακρόπολης αδρά δουλεμένους. Σε σχέση με το δάπεδο της φάσης ΙΙ (που ήταν ψηλότερο κατά 50 εκ. του αρχικού), το δάπεδο τοποθετείται σε λίγο ψηλότερο σημείο.

Ο περίβολος

Στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. χτίζεται το πρόπυλο του Νέου Βουλευτηρίου και αλλοιώνεται εκ νέου η πορεία του βόρειου τοίχου, ο οποίος είναι πλέον παράλληλος με τη νότια πλευρά του Παλαιού Βουλευτηρίου. Και σε αυτό το σχέδιο εμπεριέχεται στον περίβολο το μαγειρείο. Στη νοτιοδυτική γωνία της Θόλου διαφοροποιείται επίσης η πορεία του περίβολου: ο νότιος τοίχος αλλάζει κατεύθυνση και στρέφεται προς τη Θόλο περίπου 2,5 μ. πριν φθάσει στην κλίμακα που οδηγεί στο Νέο Βουλευτήριο.

Μνημεία εντός του περίβολου

Ανατολικά του βόρειου τμήματος του πρόπυλου της Θόλου υπάρχουν δύο τετράπλευρα μνημεία ίδιων διαστάσεων, της Ελληνιστικής περιόδου. Στα ανατολικά της πρώιμης πλατείας συναντάται ακόμη ένα τετράπλευρο μνημείο, με διαστάσεις 1,20 x 2 μ.


ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Σωζόμενα ερείπια

Από το μαρμάρινο πλακόστρωτο της φάσης του 2ου αι. μ.Χ. σώζεται το στρώμα του κονιάματος, στο οποίο πατούσαν και 31 από τις πλάκες, πλήρως ή μερικώς διατηρημένες στη θέση τους. Κάτω από το στρώμα αυτό σώθηκε το μωσαϊκό της εποχής του Αυγούστου και το δάπεδο από πατημένο χώμα των προγενέστερων περιόδων. Βρέθηκαν επίσης πολλά θραύσματα από τις πήλινες κεραμίδες της αρχικής στέγης.

Καταστροφές στο εσωτερικό του κτηρίου από μεταγενέστερες επεμβάσεις σημειώνονται την Ύστερη Ρωμαϊκή, τη Βυζαντινή εποχή και στους Νεότερους χρόνους, λόγω της κατασκευής του κελαριού ενός σπιτιού.

Σχέδιο του κτηρίου

Στην Ύστερη Ελληνιστική περίοδο, κατά την περίοδο οικοδόμησης του πρόπυλου, το κυμάτιο, και ίσως και η ανώτερη στρώση του τοίχου, αφαιρέθηκαν και μάλλον αντικαταστάθηκαν από πλίνθους.

Το διάστημα όμως που το κτήριο καλύφθηκε με δάπεδο από μαρμάρινες πλάκες, τον 2ο αι. μ.Χ., οι κίονες αφαιρέθηκαν και οι θεμελιώσεις τους καλύφθηκαν. Όταν προστέθηκε το δάπεδο από μαρμαρόπλακες, οι τοίχοι στο εσωτερικό, τουλάχιστον στο κατώτερο τμήμα τους, καλύφθηκαν από μεγάλες τετράπλευρες πλάκες, προφανώς μαρμάρινες. Σώζεται ακόμη ίχνος από το συνδετικό κονίαμα, πάχους 10 εκ., με το ίχνος μιας μεγάλης πλάκας πλάτους περίπου 72 εκ.

Από τις πλάκες του δαπέδου του 2ου αι. μ.Χ., σώζονται 31, από λευκό πεντελικό μάρμαρο, και κατά τμήματα, υμήττιο μάρμαρο. Οι πλάκες διαφέρουν αρκετά σε μέγεθος, αλλά έχουν τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργούν την εντύπωση ομοιόμορφης διάταξης. Θα πρέπει να υπολογιστεί αρκετά υψηλότερα σε σχέση με το πρώτο έδαφος, περίπου 45 εκ.

Το πρόπυλο

Τον 1ο αι. π.Χ. οικοδομείται το πρόπυλο, από το οποίο σώζονται μόνο οι θεμελιώσεις. Αποτελούνται από τρεις στρώσεις ακατέργαστων λίθων. Επίσης σώζεται μία βαθμίδα από υμήττιο μάρμαρο, στη νότια πλευρά, ενώ τα ύψη των θεμελιώσεων στα διαφορετικά τμήματα του κτηρίου επιτρέπουν να υποθέσουμε ότι υπήρχε μόνο άλλη μία βαθμίδα. Το εσωτερικό του πρόπυλου ήταν στρωμένο με μαρμάρινες πλάκες. Θεωρείται, κατόπιν μελέτης των διαστάσεων που δε συμβαδίζουν με το δωρικό κίονα, ότι υπήρχαν 4 ιωνικοί κίονες. Πολλά από τα μέλη που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή του πρόπυλου βρίσκονται σε δεύτερη χρήση, γεγονός που υποδεικνύει ότι χτίστηκε έπειτα από μια εκτεταμένη καταστροφή της πόλης, η οποία αφορά και την ίδια τη Θόλο. Ταυτίζεται με μεγάλη πιθανότητα με την καταστροφή της πόλης από το Σύλλα. Η Θόλος μάλλον επιδιορθώθηκε άμεσα, ενώ το πρόπυλο χτίστηκε αρκετά αργότερα.

Η στέγαση

Ενδεχομένως μετά το 400 π.Χ. η στέγη να ήταν εξολοκλήρου χάλκινη. Αφότου αφαιρέθηκαν οι κίονες (2ος αι. μ.Χ.), υπάρχει περίπτωση η στέγαση να έγινε μόνο από κορμούς οριζόντιους, χωρίς κατακόρυφα στηρίγματα. ¶λλη άποψη θεωρεί ότι την περίοδο εκείνη καλύφθηκε το κτήριο με θόλο ρωμαϊκού τύπου από σκυρόδεμα. Ως προς αυτό το σημείο υπάρχει σοβαρή διχογνωμία και δεν πρέπει να θεωρείται βέβαιη η λύση αυτή, η οποία απορρίπτεται από τους ανασκαφείς και τον Τραυλό.

Το μαγειρείο

Στη φάση ΙV αλλάζει εκ νέου σχήμα το μαγειρείο. Ο ανατολικός τοίχος ξαναχτίζεται και μετατοπίζεται ελαφρώς προς δυσμάς. Έχει μήκος 5,10 μ. και βρίσκεται σε λίγο ψηλότερο έδαφος σε σχέση με τον παλιότερο τοίχο. Η νότια άκρη του έχει ταυτιστεί με πέτρα που βρέθηκε στην αρχική της θέση. Η άκρη της είχε λειανθεί για να ακολουθεί την καμπυλότητα των τοίχων της Θόλου. Η βορειοανατολική γωνία μετακινείται, προκειμένου να περάσει από εκεί αγωγός. Χτίζεται ένας εγκάρσιος τοίχος που χωρίζει το εσωτερικό σε δύο δωμάτια. Σώζονται μόλις τρεις λίθοι από τον τοίχο αυτό. Το δυτικό τμήμα πρέπει να ήταν στεγασμένο, ενώ το ανατολικό υπαίθριο. Το έδαφος στο δυτικό δωμάτιο ήταν 25 εκ. ψηλότερο από αυτό της 3ης περιόδου και ταυτόχρονα 20 εκ. ψηλότερο από το έδαφος στο ανατολικό δωμάτιο.

Το πρόπυλο της Θόλου

Η προσθήκη του πρόπυλου, μετά το 22/21 π.Χ., είναι η σοβαρότερη παραποίηση του σχεδίου του κτηρίου. Στη φάση αυτή πρέπει να γκρεμίστηκε ολοσχερώς η ανωδομή του τοίχου που είχε επιδιορθωθεί στα μέσα του αιώνα, μετά την καταστροφή της Θόλου από το Σύλλα το 86 π.Χ.

Το πρόπυλο στα ανατολικά, της εποχής του Αυγούστου, είναι προσανατολισμένο με βάση τον άξονα Α-Δ του κτηρίου, σε απόκλιση μόλις 10 εκ. από αυτόν. Οι θεμελιώσεις του, σε τρεις στρώσεις λίθων, έχουν διαστάσεις 6,50 × 3,50 μ. Xτίζεται πάνω σε αγωγό που δημιουργήθηκε μετά το 86 π.Χ., καθώς περιείχε υλικό από παλιότερη φάση της Θόλου. Σώζεται στη νότια πλευρά τμήμα μίας βαθμίδας από υμήττιο μάρμαρο. Υπήρχε τουλάχιστον μία ακόμη βαθμίδα, όπως μαρτυρούν ίχνη της πάνω στους σωζόμενους λίθους της πρώτης βαθμίδας. Λόγω του ύψους της Θόλου, οι ανασκαφείς θεωρούν ότι υπήρχαν μόνο δύο βαθμίδες. Από τη θύρα δε σώζεται κανένα ίχνος. Το πρόπυλο αποτελείται από πρόσοψη με τέσσερις κίονες. Λόγω του μικρού μεγέθους του, θεωρήθηκε ότι ήταν ιωνικό. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι έμοιαζε αρκετά με το πρόπυλο στον Πύργο των Αέρηδων.

Η δυτική προσθήκη

Χρονολογείται στην περίοδο του Αυγούστου. Πρόκειται για τετράπλευρο χώρο διαστάσεων 5,5 × 6 μ., που χωρίζεται σε δύο κελιά από έναν τοίχο προσανατολισμένο στον άξονα Α-Δ, στη μέση του οποίου ανοιγόταν θύρα. Το δυτικό δωμάτιο ήταν εφαπτόμενο με τον τοίχο της Θόλου. Η βόρεια, ανατολική και νότια πλευρά εδράζουν απευθείας πάνω στο βράχο. Το βόρειο δωμάτιο βρίσκεται σε ύψος 1,27 μ. από το δάπεδο της Θόλου. Η είσοδος στο κτήριο γινόταν από θύρα στη βόρεια πλευρά. Στα νότια υπήρχε φρέαρ. Στα δυτικά ο βράχος ανεβαίνει πολύ απότομα. Όταν έγινε η δυτική προσθήκη, έπαψε να χρησιμοποιείται ένα σημαντικό πέρασμα που οδηγούσε από τη Θόλο στο Νέο Βουλευτήριο. Έτσι, ο βράχος στα δυτικά της προσθήκης κόπηκε και δημιουργήθηκε άνοιγμα περίπου 1,30 μ. Χρονολογείται πιθανότατα στον 1ο αι. μ.Χ.

Ο περίβολος

Μετά το 22/21 π.Χ., σύμφωνα με την άποψη του Schmalz, χρονολογείται η επέκταση του περιβόλου σε ένα τριγωνικό χώρο, κατά 72 τ.μ., δηλαδή σε πλάτος 4 μ. και μέγιστο μήκος 18 μ. Στα νότια και νοτιοανατολικά χτίστηκε ένας νέος τοίχος, ο πρώτος μετά τον 3ο αι. π.Χ. Ο τοίχος αυτός πατά στην παλιότερη πορεία του μεγάλου αγωγού, που τώρα έχει μετατοπιστεί. Στη μέση αυτού του τοίχου ανοίχτηκε μνημειακή θύρα που περιλαμβάνει μνημειακό δωρικό πρόπυλο.

Ο νοτιοανατολικός τοίχος στο νότιο τμήμα του περνά από τις βόρειες θεμελιώσεις του δωρικού πρόπυλου, ενώ βορειότερα ακολουθεί την πορεία του πρωιμότερου νοτιοανατολικού τοίχου και ακόμη βορειότερα εφάπτεται με το πίσω τμήμα της εξέδρας. Δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία για ενδεχόμενες μετατροπές στην ανατολική πλευρά.

Το δωρικό πρόπυλο του περίβολου

Στη νοτιοδυτική γωνία του περίβολου του 1ου αι. π.Χ., μεταξύ της Θόλου και του Στρατηγείου, χτίζεται την ίδια περίοδο ένα δωρικό πρόπυλο. Οι θεμελιώσεις έχουν διαστάσεις 6,22 μ. στην πρόσοψη του πρόπυλου και βάθος 5,05 μ. Τοποθετήθηκαν τρεις σειρές λίθων στο εγκαταλελειμμένο κανάλι στο δυτικό τμήμα του μεγάλου αγωγού. Από την ευθυντηρία σώζονται επτά πωρόλιθοι που δεν προέρχονται από την Θόλο, αλλά από κάποιο άλλο κτήριο χωρίς αρμούς.

Το δωρικό πρόπυλο είχε 4 κίονες στην πρόσοψη, με 20 ραβδώσεις ο καθένας. Η κατώτερη διάμετρος των κιόνων ήταν 0,55 μ. Υπήρχαν δύο βαθμίδες πρόσβασης. Το εσωτερικό καλύφθηκε με πλάκες από υμήττιο μάρμαρο. Οι αρχιτέκτονες χρησιμοποίησαν υλικό από διάφορα κτήρια, σε διαφορετικές ποικιλίες λίθων, τις οποίες κάλυψαν με επίχρισμα. Το πώρινο δωρικό επιστύλιο που βρέθηκε στη θεμελίωση μιας σύγχρονης οικίας προέρχεται από ένα παλιότερο κτήριο. Ανήκει στο νοτιοδυτικό τμήμα του πρόπυλου, σύμφωνα με την αποκατάσταση που πρότεινε ο Thompson. Το ύψος του είναι 0,37 μ. Σώζονται επίσης τμήματα από δύο ακόμη λίθους του επιστυλίου από καστανό πωρόλιθο καλυμμένο με λευκό επίχρισμα.

Σχεδιαστική αναπαράσταση του εσωτερικού της Θόλου, με μια από τις προταθείσες αποκαταστάσεις της χωροταξικής οργάνωσης των ανακλίντρων, που προορίζονταν για την σίτιση των Πρυτάνεων.

Σχεδιαστική αποκατάσταση του δυτικού συγκροτήματος της Αγοράς. Ανάμεσα στα λοιπά κτίρια διακρίνονται η Θόλος, το Νέο Βουλευτήριον, το Μητρώον και ο ναός του Ηφαίστου και της Αθηνάς.

Μνημεία εντός του περίβολου

Τον 1ο αι. π.Χ., ακριβώς μπροστά στη Θόλο, στα ΒΑ του ιωνικού πρόπυλου χτίζεται μια κρήνη, από την οποία σώζονται μόνο οι πώρινες θεμελιώσεις σε δύο στρώσεις λίθων και κάποια στοιχεία που προέρχονται από τις πρώιμες φάσεις της Θόλου. Η θεμελίωση έχει διαστάσεις 3,00 × 3,41 μ. Φαίνεται πως το μνημείο συνδέεται με τη δημιουργία κάποιου κήπου στον περίβολο της Θόλου.

Κατόπιν, κατά την ίδια περίοδο, ή ίσως τον 1ο αι. μ.Χ., προστίθεται και η εξέδρα, διαστάσεων 5,50 × 9,50 μ., που εγγράφεται στη βορειοανατολική γωνία του περίβολου. Ο προσανατολισμός της εξέδρας συμπίπτει με αυτόν της Μέσης Στοάς. Έχει σχήμα τετράπλευρο, και μια προσθήκη πόδιου σε σχήμα Π και ενός χαμηλού θρανίου ίδιου σχήματος στη βόρεια πλευρά. Πιθανόν να τοποθετούσαν επάνω αγάλματα. Η εξέδρα ακολουθεί τον προσανατολισμό του αναλημματικού τοίχου της Μέσης Στοάς.

Αεροφωτογραφία του δυτικού οικοδομικού συγκροτήματος της Αγοράς, που αποτέλεσε τον διοικητικό πυρήνα της αθηναϊκής δημοκρατικής πολιτείας.
Στο κάτω μέρος τα υλικά κατάλοιπα της κυκλικής Θόλου.





--------------------
Go to the top of the page
 
+Quote Post
XRUSA
post 13 Jul 2011, 07:40 AM
Post #9


YourForum Astrologer
Group Icon

Group: Platinum Members
Posts: 12781
Joined: 16-February 06
Member No.: 1148
Zodiac Sign: I'm a aries!
Gender: I'm a f!



good job sis.... wink.gif


--------------------
Go to the top of the page
 
+Quote Post

Reply to this topicStart new topic
1 User(s) are reading this topic (1 Guests and 0 Anonymous Users)
0 Members:

 



RSS Lo-Fi Version Time is now: 28th March 2024 - 06:02 PM
Skin and Graphics by Dan Ellis and Anubis. Hosting by Forums & More © 2005-2011.
InvisionGames - Your #1 Arcade Games Repository | AllSigs - Signatures for all | Rock Band + Guitar Hero = RockHero ! | The Remoters - Remote Assistance | FileMiners - You ask, We find